Tummeantoni (l'ultimu carrulanti)
de Maria Teresa Inzaina

 


 

Da un bona mez’ora, Tummeantoni era felmu cu lu carrulu illa jaca, inchiettu e spazinziatu.
Pà no paldì tempu, aìa ghjà attaccatu l’aratu a lu ghjuali; litranghi cultu comm’era e cu l’impigni di trabaddhu presi pà la ciurrata, era ghjà divintendi nervosu e parìa chi ancora li boi s’erani muschendi, felmi in chissu strintogghju addananzi a l’intrata di la ‘igna d’Austinu chi, però, ancora no si ‘idìa. Era passatu, scatriendi farraglia e trinichendi l’aria, lu trenu di Palau; erani passati Franciscu e Pitrinu, c’aìani la ‘igna chì accultu, ma Austinu no arriàa. A iscutti, buddhicinendi e sbuffulendi, si spustàa a undi si idìa l’ultimu ghjettu di la falata, abbaitendi siddhu spuntàa ma nuddha….E chi diaulu l’era suzzessu proppiu chissa dì?
Ghjà l’erani alzendi a bucca iri e ghjastimmi, di chissi pisuti chi dicia iddhu e l’isciani naturali comme l’alenu, candu lu patronu di la ‘igna, a mala’ia, era arriendi cilchendi d’alligrà lu passu, ma si ‘idìa chi, maccari illa fua di la falatogghja, no aìa tantu briu.
“ Aiò, ! Ti ‘oi dà una muìta! E’ da calche fria chi t’aspettu…Mancu mali chi disti sta chicci da la primma fatta di luci…Chi molti mala t’ha presu proppiu stamani? Agghju un’alta ‘igna di laurà, da chi compru unde te, e mi ‘oddhu sbrigà in ciurrata. Ancora tu sei divintendi signoru chi tinni pesi attaldu?”
Austinu si sintia in culpa, forsi aìa paldutu tempu ciavanendi cun Maltinu, c’aìa intuppatu illu Caponi e, in caminu, s’era un pocu incantatu infattu a calche pinsamentu, allintendi lu passu dugna tantu, chi lu fiatu no era più chissu d’una ‘olta. Però aìa rasgjoni Tummeantoni: era in ritaldu e si dìa scusà.
“Agghjummai signoru….Socu solu invicchjendi e l’ossi, la matinata chizzu, so tutti a tricini e focciu fatica a punilli in muimentu. Ma tu chi sei‘ecchju cant’e mè comm’anda chi ti’icu sempri beddhu rostu e in gana d’ingipì?”
“ Eh! Molti mala! T’arai fattu calche ciavanata cu calche unu in caminu, chi ghjà ti piaci a dì e ascultà li cuseddhi! Caro mio! Eu no socu propietariu di ‘igni comme te; si no trabaddhu, magari a mala gana, no magnu…A propositu…cos’hai arricatu a gustà?”
“E cosa aristi ‘ulutu? Eu no socu tantu esigenti; si t’anda bé salticcia, brocciu, pani e ciuddha sei a postu!”
“ Chena inu? No ci fala tutta chissa robba asciutta!
“ E ti parìa! Tu andi a vinu comme lu trenu a calboni! Lu ‘inu ghjà v’è, ma primma trabaddha, sinnò li boi li fai andà a trallallera e invecci d’una ‘igna n’esci un campu di scalciofi! Mi chi socu burrulendi…”
Austinu aìa ‘istu comme un’umbra d’ offesa ill’occhi di lu carrulanti ed era cilchendi di rimidià e di no cuntrariallu; sapìa bé ch’era meddhu a no insistì. Provoccàllu era piriculosu, pegghju di punì lu pedi a lu cani drummituIn paesi lu cunnisciani tutti e, si pudiani, facìani a mancu di fallu attidià. Tummeantoni era sulteri da sempri; mai una femina, a palti la mamma cand’era illu mundu, era intrata in casa soia, si no pa calche cumandu e iscissinni lestra puru. Aìa un caratteracciu, cussì dicìa la jenti; pochi cumprimenti a cassisia, da nisciunu vulìa agghjutu palchì cun nisciunu vulìa esse in debitu di nuddha.
Dicìa sempri di no ancora a Vittoria, chi un tempu li piacìa ma senza dallu mai a vidé, femina religiosa e di bon cori, un pocu troppu ghjsjulana, sigundu Tummeantoni, chi a ghjesja no v’andàa mai e no pudìa ‘idè li chi v’andàani sempri: basjamattoni e bigotti, infattu a tutti li Santi, sempri a rusariu in manu e fendi la Cuminioni.
“ Eu, a celti, l’aìa missu in bucca un calboni accesu, invecci di l’ostia!”
Iddhu, mai andatu a.una missa da candu s’era crisimatu, solu a la molti di la mamma; mai a una pruccissioni. Una ‘olta Vittoria, a Santu Sidoru, l’aìa briatu ma cun tutti l’attinzioni e cun modi dulci :
“E palchì no v’eri a la pruccissioni? Ghjà pudìi fa unu sfolzu a lu mancu pal Santu Sidoru…”
“Ghjà lu sai chi eu no v’andu”
“Ma palchì….Cosa t’arà fattu lu Santu ….”
“No, no è pa lu Santu….. ma pal chissi chi l’andani infattu!”
A Vittoria, invecci di sighì a briallu, l’era scappatu di ridì e da la‘olta no l’aìa dittu più nuddha.
Ma, candu pricàa, dicìa sempri un’Avemaria pal chissu carrulanti scuminicatu e cara di pochi amichi chi però li facìa pena, e poi no era cussì tostu e indiffarenti a tuttu, commu vulìa fa cridé.
Stendi illa matessi carrera, dui ghjanni più ignò, li pultàa un piattareddhu caldu di pignatta, suppa o chjusoni candu ni facìa, o un pocu di mazza frissa e l’arìa ‘ulutu agghjutà, magari dugna tantu a punilli un pocu d’oldini in casa, chi l’arìa fattu bisognu!
Casa veramenti chissa di Tummeantoni no si pudìa dì: stagghìa inn’ una meza chintina, tre gradini a falà, una ghjanna scunsaltata, tinta a marroni chissà cant’anni primma, unica abbaltura par’ un pocu di luci. Indrentu calche meza cupa, ghjoni, ghjuali, puntogli, arati, cannai appiccati illu muru, lu pamentu di cimentu nieddhu magnulatu chicci e chindi, una banca a mezu sempri piena d’imbarrazzi, lu lettu inn’un’agnata e, a latu, una ciminea pa scaldissi e cucì un pocu di ricattu candu si pripparàa calche piattu caldu.
Lu gabinettu era un’orinali pa la notti, addidì s’arrangiàa fora, undi s’agattàa e pà fultuna era palt’epiù in campagna. Pa l’ea una cagghjna cu l’uppu; pa laassi e fassi la balba, ma no era dugna dì, aìa una toeletta di farru e smaltu tutta sbicculata, cu unu specchju cussi vecchiu chi v’erani più macchj che pezzi boni. Era di la mamma, e di siguru aìa cunnottu tempi meddhu.
“Chi diseltu!” pinsàa Vittoria, li pochi ‘olti chi v’intràa e cussì sarìa parutu a cassisia.
Ma iddhu vi stagghja bé. Lu trabaddhu no mancàa, era l’ultimu carrulanti, cu l’ultimu pagghju di boi di lu paesi. Cal’aìa vigni piantati a la manera antica lu chjammmàa e dia aspittà lu turnu soiu.
Candu no era tempu di laurugnu, si ripusàa un pocu; a dì facìa in paesi, da un colti a l’alta, calche viagghju di suaru, pultàa cantoni, ligna, barrii di cassisia galitai e tumbarelli di rena.
Calche volta c’iscìa finzamenti a Lurisi o a Nucchisi e a calche stazzu sutt’ a Limbara. Illi camineddhi strinti e scunsaltati di campagna solu un carrulu a boi pudìa arrià undi silvìa.
E poi a lu tempu di la bipenna erani ciurrati di focu. Ma, ancora si no era più cioanu, no timmia lu trabaddhu e né la stracchittù ; anzi più era sfattu e meddhu drummìa.
Celtu , no era più comme primma,: illu paesi v’erani li motocarrozzelli, maccchini e camioncini pal dugna bisognu. Iddhu, a dugna modu, aìa li clienti soi.
Celti clienti, a dilla tutta, no l’arìa ‘uluti palch’erani troppu suddhizzichi e mai cuntenti e poi a tirannilli da manu la paca era una gherra.…Sempri aiani calche scusa.
A lu tempu bonu, li steddhi chi ghjucàani illi carreri, candu s’avvidiani ch’era passendi, l’aspittàani cuati illi bicchi pà brincà innant’a lu carrulu e fassi pultà in ghjru pa lu paesi finz’a chi no nilli facìa falà attidiendisi, a boci, e fendi finta di piddhalli a colpi di puntogliu. Candu sinni brincàani a tarra a malagana, li faciani beffi di ‘ugna scera e l’acciantaràani, andendilli infattu pà un pezzu.
Tummeantoni celti ‘olti s’infadàa avveru e a boci manna li barriàa di ghjastimmi e iri di Deu, fendici passà finz’e li mammi chi l’aiani fatti; alti ‘olti, siddhu era di mutta bona, si diiltìa a fassi più attidiatu di lu ch’era, mustrendi cu la faccia mala e la boci d’olcu, pa sta a lu ghjocu.
Parìa chi ancora li steddhi lu sapìani e difatti pochi, li più minori chi ancora no lu cunnisciani bè, lu timmiani avveru.
Candu la sera straccu spunìa, pultàa li boi inn’una colti a pocu ghjettu da casa e cun calma, lassatu lu carrulu a una palti, li liàa sutt’a una tettoia e li punìa a magnà, chjammendili pà nommu e allisgendili, cosa chi no arìa fattu mai a un cristianu.
Chiddhi lu figghjulàani cu l’occhj manni e dulci, cuntenti di no aé più lu pesu di li ghjuali né barriu di tirà e di no intindé lu mossu di lu puntogliu illi carri.
Un’ultima manata di fenu, una tirata a li funi pa assiguralli e poi a casa chena pressa, tantu era accultu e nisciunu l’era aspittendi…E la cena no si sarìa ignilata…La cena…Un mossu di casgju, pani tostu, taddhatu a fitti fini pa tragaccillu meddhu, e tre tazzi di ‘inu nieddhu pa cunvincillu…
Lu ‘inu no li mancàa mai: era palti di la paca pà lu trabaddhu di li ‘igni.
E poi ci si culcàa. No iscìa guasi più, dapoi cinatu; solu illi beddhi serati di statiali si pusàa illi scalini di la chintina, a lu friscu, ascultendi li ciavani di l’alti passoni a lu friscu comme iddhu, calche pultoni più a chidd’ala; ma senza accustassi mai. Li bastàa intindé sonu di boci cunnotti pa sintissi di mancu solu e poi li piddhàa subitu lu sonnu; dicìa bonanotti a li ch’erani ancora ciavanendi e ci si culcàa. Sinni pisàa sempri chi lu soli no era ancora isciutu, cu li ghjaddhini…
Anni primma andàa un pagghju di ‘olti la chita a lu ciddheri di Franciscu Murruzzu, si pusàa cun calche fidali, faiddhàa e ascultàa di trabaddhu o di li fatti di lu paesi, burrulàa cun calche unu chi l’era simpaticu, bast’e chi no l’ussini fattu attidià. Di ‘arru, poi, sicci andàa subbitu a lu lettu pa vincì la stracchitù e lu fritu. E pa no sintì troppu lu mossu di la solitudini.
Lu più di li ‘olti piddhàa sonnu commu punìa capu illu capitali; da calche tempu però li suzzidìa dugna tantu di stintà a calà occhj e di ghjrassi illu lettu inchiettu pa calche cosa chi no sapìa bé cos’era.
Tandu li viniani a menti pinsamenti curiosi, s’ammintàa di cosi e passoni, li piddhàa comme un malumori, un catraboliu indrentu, siriàa fitti strani a lu pettu e sibbé ch’era tostu e d’accia, guasi guasi li parìa di timmì. Poi, la matinata infattu, turràa chissu carrulanti scorbuticu e curriazzu chi no dìa nuddha a nisciunu.
La ciurrata era beddha e lu trabaddhu illa ‘igna d’Austinu era andendi bé.
Maccari lu ritaldu di lu cumenciu, a mezudì l’oldini erani beddh’e che tutti laurati, ni mancàani pochi a cumprì: la ‘igna parìa pittinata, Tummeantoni sapìa lu fattu soiu.. Ma cunniscìa bé ancora celti signali di la ‘entri…
“Beh, Austì! Cosa dìi, magnaremmu? O no ti pari ora? Mì chi mezudì c’é ghjà passatu, li boi so stracchi e bisogna falli ripusà e lu patronu di li boi si no magna no anda a dananzi mancu iddhu…O cos’è? Tirchiu commu sei ti ‘oi rispalmià lu gustari? E si chi ghjà no m’hai arricatu li friccò! Chissà si l’arragghju a dicirì chistu gustari di siccu! E agghju ancora una beddha siti..”
Un pocu era fendi avveru, chi la fammi l’aìa e li boi erani stracchi, e un pocu s’era piddhendi gustu a fa lu sfottò a Austinu chi no si la piddhàa e anzi vi stagghìa.
“ Eh! Abà l’hai ditta la ‘iritai! E’ la siti chi t’è apprittendi! E no è l’ea chi voi…Lia li boi a chissu truncu e veni a chicci; c’è un pocu d’umbra e c’aremmu a magnà chistu mossu. Mi dispiaci solu chi lu pastu no sia di to gradimentu, abbittuatu commu sei a magnà dugna dì suppa, pulilgioni, rivea, agnoni arrustitu e dulci appena ‘sciuti da lu furru! Ma arisera mé muddheri no si sintìa tantu bé e no ha pudutu pripparà cosi boni. E cumpati si no c’è la tuaddha!”
“Piddha più pocu pa lu culu e poni a magnà. Alumancu la tazza ghjà ci sarà! Si no focciu da l’ambula, tantu tu no bii!”
Pusati sutt’a la ripa cu li rami di candilagghju chi li facìani umbra, magnendi e ingipendi pa burrula, pariani dui steddhi malandrini chi s’erani piddhendi gustu.
Tummeantoni aìa rispettu pa pochi passoni in paesi, ma una di chissi era Austinu, signoru sia candu cumandàa lu trabaddhu che candu dia pacà.
E signoru sempri, candu l’incuntràa in cassisia locu. Cu iddhu pudìa finz’e cuntrastà cu lu cori in manu e ridì scuntiviciatu: andàa sempri vulinteri a falli lu laurugnu o l’alti trabaddhi chi li silviani. Cu iddhu no s’intustàa candu li piddhàa celti cuntrasti…cu una malizia innuzzenti ill’occhj.
“Ma, dimmi, Tummeantò, Vittoria tinn’arreca ancora di chissi piattareddhi sauriti?”
Tummeantoni sapìa ghjà undi vulìa parà Austinu, ma era cilchendi di fa l’indiffarenti.
“Eh, dugna tantu… Candu m’agatta…Ma no socu si minn’arà a arricà ancora da lu ch’è suzzessu l’ultima ‘olta, pochi dì fa. Mi chi no la dichi a nisciunu, si deesse offesa ma a me mi ‘eni di ridì.
Poi mi socu pintutu ma illu momentu no vi l’agghju fatta a trattinemmi… .”
“Inn’ora bona! E cosa l’hai fattu? Calche ‘isciuta riessa di li toi!”
“ Ohi! Caglia, pal Deu, chi mi ‘eni di ridì solu a pinsavvi.. La faccia di Vittoria!”
“ Ma mi ‘oi d’ lu ch’è suzzessu, chena tiralla tantu a longu? Cussì aragghju a rid’ ancor’eu!”
“ Bah! Tanti seri fa socu turratu a casa un pocu più straccu di l’alti ‘olti, cun poca gana di nuddha sinnò che di culcammicci ma , pa no sta diunu in tuttu, chi li nuttati a mazza boita parini più longhi, m’agghju affittatu un mossu di salticcia e mill’eru magnendi candu ani ciuccatu a la ghjanna.- Ca sarà a chist’ora?- pensu. Un pocu a malagana andu a abbrì e m’agattu a Vittoria cu un piattu carragghjatu chi no mi dà mancu tempu di dì bà…entra e lu sponi innantu a la banca.
-Tè, Tummeantò, so chjusoni fatti in casa, n’agghju lampatu dui di più, pinsendi chi t’arìa fattu bé, pa una ‘olta, a no magnà in siccu…-Mi socu filmatu comme un maccu, no sapìu cosa dì e mi c’è isciutu : - A ringraziatti, sia pa l’anima di li molti.. - Mai l’ussia dittu, chi m’ha rispostu: -Eh , tandu pa l’anima di babbu, ch’è moltu in dì d’arimani. L’arai a dì lu rusariu…chi faci bè a te ancora.- Abà, a pinsavvi, deesse stata burrulendi: ghjà mi cunnosci chi socu pocu devotu e mancu ni decu aè di rusariu in casa, ma illu momentu mi parìa fendi avveru.Pa dui chjusoni, chi mancu eru fammitu, eu a dì rusariu o rechie? No v’agghju pinsatu dui ‘olti; l’agghju postu in manu lu piattu ancora carragghjatu e l’agghju dittu: - Cosa?!? Tè, tè, poltatilli, chi pal dui chjusoni no agghju di sta tutta la notti a buddhicina!- No si l’aspittàa…S’è filmata cussì mali chi no ha rispostu nuddha; sicc’è isciuta più lestra c’ha pudutu e pensu c’arà a stintà a ciuccammi la ghjanna.- Austinu, ch’ aìa ascultatu seriu finz’a chì dugna paraula, s’era pigghjatu in dui a scaccaddhi, tinendisi la mazza di la risa e, candu si turààa, n’iscìa: - Ohi! Ohi! Ghjà l’hai fatta bona! Tutta la notti a buddhicina! Pà dui chjusoni! Proppiu tu a dì rusariu…Ohi mi doli la mazza.. Chista la decu dì a Matalena!-
Tummeantoni era ridendi lu mattessi ma cu un pocu di rimorsu.
- Pal caritai, no spaglì la cosa chi un pocu mi dispiaci. Vittoria, si nilli ‘eni a l’aricchj chi la socu dicendi in ghiru, s’ammuscia ancora di più. E illa carrera è l’unica chi mi faci sempri la bona cara e, Deu ni ‘aldia di bisognu, sarìa di li pochi a ammintassi di me….-
Aìa dittu chissi parauli guasi accumpagnendili cu un suspiru e Austinu sinn’era avvistu e in cori soiu s’era ammaraigliatu: era proppiu Tummeantoni chissu ch’era faiddhendi cussì? Cosa l’era suzzidendi? Era invicchjendi o era palchì aìa autu sempri un debbili pa Vittoria, maccari chi dicìa di no candu calche unu vi la lampàa, sfuttendilu un pocu? Ma subbitu, pa bucacci chissi pinsamenti e turrà a lu cuntrastu:
“Però, Tummeantò, sei statu un pocu esageratu. Magari pudìi divilla inn’altu modu e accittà li chjusoni, chi deessene stati puru boni….A bucacci li burruli, l’hai cumpresa tu puru chi ti cunveni trattalla bé a Vittoria, chi sei solu e no sei più un tintogliu. A sta soli, a una celta etai specialmenti, è una brutta cosa! Ma palchì no ti sei mai cughjuatu?-
- No mi’nni faiddhà nemmancu. No focciu lu tantu di campà a me e comm’arìa pudutu campà femini angeni? E dapoi.. figghjula a Salvadori, to cumpari di focu: ghjà s’è cughjuatu ma la muddheri è molta primma d’iddhu e tantu è turratu solu! Mancu fiddholi ha autu e li nipoti ani altu di pinsà; l’invitarani tre o cattru ‘olti a l’annu, a li festi e no sempri, tantu di tinessillu bonu pa la senda....-
-Eh, guasi c’hai rasgjoni: cughjuati o no, mi pari chi la ‘icchjesa è una brutta malatìa pal tutti e tutti a vecchj, ghjra ghjra, s'agattani soli.- Austinu aìa dittu chissi parauli cu un suspiru, comme presu da una tristura impruisa. Da calche tempu, Matalena, la muddheri, no si sintìa tantu bè e a iddhu li 'iniani celti pinsamenti… Tummeantoni s'inn'era avvistu e pa bucaccilli chiss'umbra da l'occhj:
-Cambiigghja cuntrastu, pal piaceri. Anzi, michemmula propriu, che ora di turrà a trabaddhà: tempu un’oretta e aemmu cumpritu, chi m’è aspittendi Franciscu pa chissa ‘ignareddha soia; l’agghju infattu da lu mesi passatu, finz’e chi no socu risciutu a punillu in mezu par’ogghi. A dugna modu cun Vittoria primma o poi ghjà s’agattarà lu modu Femina bona comm’è, li passa lestru, si no aremmu a vidé e si no mai si 'ichia.-
Lu carrulanti era turrratu iddhu e ancora Austinu chi a chiss'ultima 'sciuta sinn’era ridendi a pianu :
-Mi faci piaceri Tummeantò chi sei turratu tu…Guasi chi m’eru preoccuppendi. Aiò, fatti chisti dui oldini chi eu parestantu, docu una pulita a l’intrata e ni taddhu un pocu d’alba. Cussì torru a casa lestra e focciu cuntenta a Matalena chi è sempri a lagnu e dici chi cun tutti l’impicci c’agghju in casa no v’appuntumai.-
“-Arai calche femina cioana, lampu! Riu mutu..…Li dinà no ti mancani…- - Eh, comme te!-
Erani turrati a li burrli e a li sfottò e si dagghjani la boci, attindendi ghjugnuu lu fattu soiu.
“Beh, Austì, eu agghju cumpritu. Tu ti tratteni? Pa la paca no ti piddhà apprettu, ghjà ci ‘idimmu lestra: ghjà lu sai chi di te mi fidu chi sei bon pacadori, no comme celti, chi lu raiu li piddhia e l’ira di Deu ni’lli munduligghja, no si bocani mai li dinà da manu…”
Intantu ch’era faiddhendi aìa pripparatu carrulu e boi pa andassinni. Austinu si dia trattinè un altu pocu e pa salutallu l’aìa acumpagnatu veldi l’isciuta:
“Ghjà anda bé; a ringraziatti par’abà. Eu mi stentu alt’appena, ma no focciu taldu. Dumani ‘engu a pacatti. A videcci! Saluta a Franciscu.”
Tummeantoni era ghjà direttu a fa lu sigundu trabaddhu di la ciurrata.
Cun Franciscu no s’intindìa tantu; era di pochi parauli e no ciavanàa cun ca li facìa lu trabaddhu, pa
no falli paldì tempu, chi lu tempu era tuttu pacatu. Un ebreu, commu diciani umbè e commu pinsàa Tummeantoni. No vulìa chi vussia spostu mancu pa andà a piscià, pussibbilmenti…Però pacàa lestru e no si li pudìa dì di no, palchi s’afficcàa pegghiu di la melda illu lettu e no lassàa in paci finz’a cunvincitti. La ‘ignareddha di Franciscu era pocu più ignò, poi d’una falata dirrita e scunsaltata da canaleddhi fatti da un trainu chi s’avviàa ghiugna ‘olta chi piuìa e ch’erani sempri più funguti
Dia fa folza a trattiné cu li funi li boi chi, spinti da la fua di lu carrulu in falata cu lu barriu di l'aratu, parìani chì chì pal trapintassi e trambuccà a dugna fossu. A dugna tirata di cannau dagghia boci a chissi colci rèsi cu lu lingagghiu di tutti li carrulanti e chi li boi pariani cumprindì. No era la primma ‘olta chi pultàa carrulu e boi illi trapenti di camini scunsaltati ma mai, primma di tandu, un caminu l’era parutu cussì dirritu. Mai li bracci e l'anchi sill’ aìa sintuti più stracchi. Li parìa chi finz’e l’alenu iscìa più a fatica e no li bastàa a lu sfolzu e candu cilcàa di rispirà più a fundu si siriàa comme un punta azzuta chi li facìa dulì lu pettu. “Chi molti mala m’è suzzidendi! No li dia dà retta a Franciscu, maladittu a iddhu e maccu eu chi mi socu lassatu cunvincì a falli lu trabaddhu propriu ogghi! Ghià mi sarìa bastatu cu la ‘igna d’Austinu…Decu esse avveru invicchiendi…..” E guasi si lassàa trasginà da li boi palchì no villa facìa a tinelli. Pal fultuna già si ‘idìa la jaca di Franciscu e lu caminu in chiss’ultimu ghjettu era bonareddhu. Li boi andàani guasi dapareddhi e Tummeantoni infattu, ancora sgalinendi e apprittatu ma, cosa chi mai, mutu e pinsamintosu, tucchendisi lu pettu undi li parìa chi calche acu ancora l’era pugnendi….
“ Aiò, si ti ‘oi muì chi la sirintina c’è passendi! Da calche frìa ti socu aspittendi! E cosa lampu t’ha presu chi sei inni ritaldu? No sarà culpa di lu ‘inu bonu d’Austinu….” La boci altìula e scriulina di Franciscu l’aìa fattu alzà lu capu e ammintatu chi la ciurrata era ancora di cumprì, spirendi di favilla palchi, d’impruisu, li parìa di no sintissi tantu bè.
Però era sempri Tummeantoni e celtu no si dia fa vidè in difficcultai propriu da chiss’ustera di Franciscu. “Agabbala chi socu arriatu, ghià mi ‘idi! Culpa di la falatogghia scunsaltata, chi tu di celtu no acconci. M’è tuccatu di falà a pianu, pa no scuscià li boi e sfasciammi lu carrulu chi si si fiacca no millu pachi tu….Siddhu aria sapputu chi lu caminu era cussì , celtu no c’eru ‘inutu…Però lu ‘inu d’Austinu è bonu avveru, meddhu di lu c’arai arricatu tu…. Anzi minn’ha rigalatu un buttiglioni e spiremmu chi illu suttrunamentu di chistu caminu d’infarru no si sia buliatu…Abbri bè la ghiaca e prippara chi no mi ‘oddhu celtu passà la nuttata chicci e dammi una mani a falanni l’aratu da lu carrulu!”
“ Mancu mali chi sei sempri tu! Candu eri falendi mi parii affasciatu e cari grossu, guasi chi ti sintìi mali…Sibbè chi rebbula mala no ni mori….”
“Malannu chi ti colchia e raiu chi ti si poltia! Eu stocu bè e tu pensa pal te e no mi fa paldì altu tempu…Cos’è chista ciavaneddha chi ti s’è data stasera? Dui ori ed è tuttu fattu: prippara la paca piuttostu!” Franciscu s’era avvistu chi no era lu casu di sighì lu cuntrastu e né di fa attidià di più Tummeantoni chi tantu ghjà si sapìa comm'era fattu. Cussì, poi d'aelli datu una mani a pripparà pa lu laurugnu s'era postu a dà una pulita a la ripa accultu a l'intrata, chena dì più nuddha ma lampendi dugna tantu un currulata d'occhi a Tummeantoni, chi, cassà palchì no li parìa tanntu sincaru, e a lu trabaddhu siddhu era iscendi bè. Ill'aria di chissa beddha sirintina in celti momenti no si siriàa muita di cristianu, poi n'arriàani a iscutti soni di passi illu caminu e lu salutu di cal'era turrendi da la so vignaredda o da l'oltu e la boci di Tummeantoni pultendi li boi ill'oldini. E li canti di li ceddhi e la sfuittata di l'ali ill'aria candu si pisàani in bolu o muiani li fraschi e li rami di l'alburi calendisi Erani li cincu candu, da allonga primma e poi sempri più accultu, cun calche frusciu e suttronu di farraglia era arriendi lu trenu di Palau pa filmassi calche fria illa stazioni di lu Fungoni Pa ca trabaddhàa in chissi lochi era comme la sirena di la frabbica di Frati Malgaddha: l'ora di spunì lu trabaddhu e turrà a casa. Tummeantoni era statu di paraula e poi di dui ori di rilociu, comm'aìa dittu, lu trabaddhu era beddh'e che cumpritu. L'era parutu più pisutu chista 'olta e no vidìa l'ora di spunì; finz'e l'occhi, dugna tantu li paria chi s'imbruccàani e li cosi igniru erani comme vilati... “ Grazi'a Deu, ancora chista è fatta...” l'era 'inutu di pinsà e chen'avvidessinni l'aìa ditta a boci alta. Franciscu no vi 'ulìa cridè: Tummeantoni cun Deu in bucca e chena ghjastimà ? “ Tummeantò? Ma no è c'arai di murì e sei cilchendi a Deu palchi magari sei timmendi?” Tummeantoni s'era maraigliendi iddhu matessi di lu chi cill'era isciutu da bucca e guasi li parìa valgogna: “ Sarà pa la stracchittù chi no socu mancu lu chi dicu...E cos'agghju di timmi? A dugna modu lu trabaddhu è fattu e dunca minni possu andà.. Pa la paca ci 'idimmu dumani chi sta tranquillu saragghiu ancora viu pa vinè a chirettila. No t'arai a cridè di rispalmialla...”Intantu s'aìa rittiratu li so attrezzi e, cumpritu di fa tuttu, isciendi da la jaca s'era postu innantu a lu carrulu cun calche sfolzu, pinsendi in cori soiu a chissa sirintina curiosa e a l'alzata dirrita chi dia fa pa turrà a lu paesi: s'era stata d'apprettu mannu la falata cosa saria stata la furriata.!!!...Però a lu mancu si sarìa ripusatu iddhu e chissi colci boi. Ghià era pinsendi a la casa e chissà pachì l'era passendi ill'occhi la cara di Vittoria e li chiusoni e l'isciuta chi l'aìa fattu. Era statu proppriu sgalbatu cu l'unica passona chi no sillu miritàa... L'alzata era tosta , lu carrulu pisutu e li boi in celti punti parìa chi no villa facìani avveru..”Chi ciurrata, pa lu dimoniu!...Però a Matalena li decu dummandà scusa e m'arà a arricà torra li chiusoni....”In chissu momentu d'impruisu l'era arriatu comme un cioccu folti indrentu, una pugnalata di dulori illu pettu chi no lu lassàa rispirà. Lu bracciu aìa lassatu andà li funi e lu carrulu era turrendi indaretu guasi picchendisi e fendinnillu falà in tarra malamenti. A pedi mè agghiuta e chena sapè commu, era risciutu a sta in pedi e a dassi illa cunetta sutt'a la ripa e li boi a strasginatura, picchendi li farri, ancor'iddhi chissà commu, s'eran arressi pa fultuna e pariani aspittendi la tirata di funi e lu puntogliu pa turrà a andà. Ma Tummeantoni era pigghiatu in chissa cunetta cu l'alenu truncatu, l'occhi imbruccati e lu dulori sempri più folti... Un sudori ghjacciatu li curria pa la fronti, lu bracciu mancinu era comme paralizzatu e la luci di la dì li parìa sempri più debbili... “Palch'è fendi bugghju cussì lestra.... era ua beddha ciurrata...” Ma ancora la menti s'era appannedi e tuttu li parìa ghirendi e scumparendi inn 'una fumaccia nieddha.”Mamma....ohi chi dulori agghiu autu...ma m'è passendi, guasi no l'intengu più. Vittoria... tu sei.?..m'arai a scusà pa l'alta sera chi..........”
Tucchesi a Franciscu, una mezoretta dapoi d'agattallu sutt'a chissa ripa illa cunetta, pigghiatu e culcatu da un sonnu multali, cu la cara biaitta ma una specie di surrisu in bucca, comme pa un salutu gentili a cassà cali.Maccari tutti lu dicìani cara di pochi amichi, a lu funerali v'era tuttu lu paesi e accumpagnendilu a lu campusantu dugnunu ammintàa calche momentu di la 'ita di Tummeantoni. Stesi un funerali chena lagrimi e no si idiani facci adduluriti. A l'intarru però dui passoni li fesini cumpagnìa lastimosa: Austinu e Vittoria chi , inn'ultimera, poi di li preghieri, s'era accustata a lu baulu tucchendilu a pianu e dicendi calchi cosa a boci bassa. E fin'a candu pudesi, li pultàa calche fiori palchi haìa pena di lassà lu 'asettu sfrunitu, dicendili calche orazioni cu la spiranza chi Deu aissia autu pena di chiss'anima pal tutta la solitudini di la so 'ita, chenauffindissi di l'iri e li ghjasstimmi lampati, palchì, d'altu, Tummeantoni aìa solu trabaddhatu cante li poari resi di li so boi e no aìa mai fattu mali a nisciunu. Illu mesi di capidannu, lu carrulu e li boi di Tummeantoni, chi pa lìntaressamentu d’Austinu erani dati contu comme candu s’agattàa lu patronu,
fèsini onori a Santu Sidoru, sfilendi fiuriti e infiucchittati illa pruccissioni di la festa manna. Cassà lu c’arà pinsatu in chiddhu mundu Tummeantoni, ma forsi ni sarà statu cuntentu. Cuntenta e cu l’occhj luccichi era Vittoria, figghjulendi da lu passiziu lu carrulu e li boi ch’erani cu lu Santu e li parìa di ‘idè
a Tummeantoni chi li facìa una sghinta di risa, guasi dicendili:” Cuntenta sei? A la fini a la pruccissioni di Santu Sidoru vi socu andatu ancor’eu….”

 

COSTANTINO LONGU FRANCESCHINO SATTA POESIAS SARDAS CONTOS POESIE IN LINGUA ITALIANA

Questo spazio è a disposizione gratuitamentedi quanti intendono inviare i propri racconti