|  
           CUDD’ALA 
            DE SU NUDDA 
            di Nino Fois   
            
            
           
            Mi paret de la bider in s’oru 
            de sa gianna, ficchida, isperiende su nudda, a pes una criadura de 
            unos battor annos, gioghittende issa puru cun… su nudda. 
            E ite li fit restadu a Margarida, passada sa gherra, cando s’amoradu, 
            su babbu de sa criaduredda, si che fit andadu comente iscumpàrfidu 
            in su nudda? Nudda de su tottu, a infora de su fizigheddu chi pro 
            issa, oramai fit tottu ca àteru nudda podiat aer. 
            E gai, comente mi l’ammento eo, che barigaiat oras intreas, 
            immarmurada in s’oru de sa gianna, comente isettende unu nudda 
            chi non podiat arrivire mai. 
            Eppuru, cumpridas sas faìnas de domo, si ficchiat igue, in 
            s’oru de sa gianna, propiu comente isettende. Sena mancu, ma 
            però, in cussas oras de mudìmine, sos sentidos suos 
            viviant e, chie tiat poder ischire mai comente… 
            Mi paret de la bider, propiamente a s’interighinada, cun sa 
            criaduredda sétzida in su giannile, a pes suos e issa inconada 
            che rocca. 
            Non nd’aiat pérdidu nudda de sa bellesa sua, una bellesa 
            galana, geniosa, piena de vida. Sos ojos de pinnadellu inchizonados 
            in sos chizos nieddos e-i sas laras rujas e bias, pariant chi cherferant 
            faeddare, narrer tottu su dolore, sa pelèa e-i s’amargura 
            de su coro sou istraccu e iscréttidu.  
            Una paja de annos mi binchiat e istaiat in carrela. Medas bias, sende 
            criaduras, nos frimmaimis a giogare, giogos innotzentes, sena appentos, 
            sena cabu, chirchende de nos fagher pius mannos de sos chi fimis, 
            sena pensamentos e oriolos, in s’innotzentzia pisedda. Ma su 
            fogu no aiat tentu ca deo mi che fia andadu dae bidda pro istudiare. 
            Margarida non fit gai, tando, comente la fia mirende a sa torrada 
            dae sa tzittade. E non fit gai no, comente l’aia lassada eo 
            cun s’ispera de sighire su sónniu fantasiosu de sa pitzinnia 
            nostra. Finas su sole nos pariat pius lùghidu, tando, sa luna 
            pius imprateada e-i sos isteddos indeorados che prellas. Nos pariat 
            de aer tottu in manu, in sas manos nostras astrintas dae s’ 
            issultu* costoidu in sos coros nostros pitzinnos cun s’ojada 
            a unu cras chi nos pariat attesu che-i sos fundales de s’ aera… 
            E gai mi che l’apo giutta finas a sas iscolas mannas. In mesu 
            de sos liberos, dae unu fozu a s’àteru e, massimu in 
            sas poesias… Issa fit Laura de Petrarca, Beatrice de Dante, 
            sa bellesa e-i sa galania de sos versos de Pascoli e de D’Annunzio, 
            “Gli affetti di una madre” o “La fiducia in Dio” 
            de Giusti, Nerina o Silvia de Leopardi… 
            E tottu sena la bider pius, che foza leada a buléu dae su bentu 
            chi in Bidda mia non si pasat mai. Una bolta ebbia l’aia bida 
            cun sa coa de s’oju, dae sa pultescione de Nostra Segnora de 
            sa Grascia in Tàttari. 
            Finas issa m’aiat sebestadu e, dae sas móvidas de sas 
            laras aia cumpresu chi a suttaoghe mi fit giamende, ma eo non podia… 
            non podia… fia in pultescione… 
          
          Cun sos ojos de s’ammentu 
            como la bido igue… in s’oru de sa gianna, immarmurada 
            a ojos ficcados in su nudda… 
            E non fit gai, cando l’est brotadu s’amore che brione 
            a prima ojìda. Fit una die che-i sas àteras e issa fit 
            in s’abba. 
            Fit pienende sa brocca arrambada a su benuju, a cando passat isse, 
            bestidu in divisa de uffitziale, altu, istrìzile, pilibrundu 
            e ojos de mare chi fit un’ispantu a lu mirare. S’abba 
            nde birat dae sa brocca, l’infundet su benùju, s’anca, 
            ma issa la lassat calare che abba sagrada. 
            Fit sola cun sa brocca e-i s’abba chi sighiat a currer… 
            Torrat in segus su soldadu, s’accurtziat a sa funtana e-i su 
            coro sou, de Margarida, paret su de unu puzone chi cheret bessire 
            a primu bolu.  
            Su furisteri pedit a buffare, issa li porrit sa brocca e isse cun 
            dunu risigheddu: “Ti sei bagnata la gamba…” 
            “Uh!” li faghet issa comente a narrer: “Non li faghet 
            nudda.” 
            E dae igue comintzat una vida noa pro sa pisedda e pro s’uffitziale. 
            E a mie, ma però, torradu a bidda a betzesa, mi paret de la 
            bider che chi esseret deris, finas si che sunt colados medas annos, 
            mesu seculu e pius, in s’ oru de sa gianna, tèttera, 
            cun sos ojos ficcados in su nudda e-i sa criaduredda a pes suos cun 
            nudda gioghende. Propiamente comente cando so torradu cumpridos sos 
            istudios. Dae pagos annos, tando, fit passada sa gherra e tottu pariat 
            torradu in paghe e in serenidade. 
            Ma, cantas feridas! Cantas piaes malas a cosire! 
            Sa die de sa funtana non b’ant postu meda a si cumprender Margarida 
            e-i s’uffitziale: est bastada un’ojada, un’alénu, 
            un’istrinta de coro, una làgrima finas a sas laras de 
            fogu, unu dillìriu, un’ispera… 
            E dae igue a pagos meses accò su fruttu de s’amore in 
            sas intragnas de sa pisedda. 
          “No! No, ma’! 
            Non mi nd’impudo ca no apo fattu dannu a niunu! Custu est un’ingranzeu 
            de Nostru Segnore chi at sagradu sos sentidos nostros: sos mios e-i 
            sos suos ca nos cherimus bene. E duos chi si cherent bene, bene podent 
            fagher, non male. Su chi apo in sas intragnas, l’amus chérfidu 
            in duos e Deus l’at beneittu. Eo non m’apo a impudare 
            mai de sa beneiscione de su Segnore. So segura chi cussu propiu non 
            m’at a nogher!” 
            “Ma non l’as fattu segundu sa legge, fiza mi’” 
            l’aiat nadu sa mama chirchende de la cuncordiare a s’istrumare 
            pro non fagher birgonza in sa bidda. 
            “Sa zente podet pensare e narrer su chi cheret ma Margarida 
            so eo pronta a mi leare gosu e pelèas sena peruna timória 
            de faddire ma cun duna segurantzia manna e un’ispera chi niun’àtere 
            podet medìre.  
           E nemmancu eo ca s’ispera 
            e-i sa segurantzia chi apo intro de sa carena sunt sena làcanas 
            che-i su mare, che-i s’aèra, che-i su mundu cant’est 
            mannu” 
            “Ma custa beneitta gherra - sighit sa mama - at a sensare. E 
            isse at a esser congedadu e tet aer bisonzu de unu tribagliu pro campare 
            o, si nono, si nono…” 
            Margarida aiat catzadu fogu dae sos ojos abbaidendesi sa mama e, cun 
            boghe allupada: “Nàrala! Nàrala sa peraula, ma’! 
            Non timas – aiat sarragadu – Nàrami chi s’amoradu 
            meu, finida sa gherra, si ch’andat! Nàralu, ma’!!! 
            Ca, tantu est cussa sa timória tua… Ma, no est gai! Isse 
            est veterinariu e-i su tribagliu già non l’at a mancare. 
            Isse est su babbu de fizu meu! E comente tiat esser?!” 
            E, pianghende a sucutu aiat nadu chi non fit una cosa no ebbìa 
            de timire ma, e nemmancu de pensare chi s’amoradu sou l’aèret 
            abbandonada lassendela sena amparu a sas francas de su disisperu. 
            “De gherras nde tiant poder sensare chentu e chentu nde tiant 
            poder iscomintzare ma isse non tiat poder viver sena de a mie e deo 
            sena de a isse”. 
          Cando sa die de Sas Marias 
            de su barantatrès est finida sa gherra, Margarida aiat leadu 
            su de duos meses e-i s’uffitzialeddu dae igue a pagu tempus 
            aiat dévidu lassare sa bidda pro andare cun sos cumpanzos suos 
            in tràmuda a Roma. 
            Dae inie Margarida retziat donzi chida e donzi chida torraiat sa risposta 
            cun lìtteras téssidas de amore e de isperas e infustas 
            de làgrimas. 
            Donzi chida finas a sos primos de Martu e… posca pius nudda. 
            Margarida sighiat a l’iscrier ma non li torraiat peruna risposta 
            finas a cando unu die, a sos primos de abrile, si presentant a sa 
            pisedda su rettore e-i su maresciallu… 
          Pustis de pagas dies Margarida 
            s’est illierada de s’orfanu de un’italianu mortu 
            dae sos tedescos in dunu de cussos bisestros de su mese de martu de 
            su ’44 in Roma. 
          _____________________________________________________________________________ 
          • issultu = sussulto  
          24.12.03 Nino Fois  
           |