Su mundu est tott'imbroglios e ingannos
de Francesco Brandino

Su mundu est tott'imbroglios e ingannos,
como niunu si podet fidare:
cando si solet su coro mustrare
tando si faghet sa traissione;
custa malissia custa lessione
la tenent hoe minores e mannos.

Paret chi siat s'ordine confusu,
su mundu como tottu est cambiadu,
tott’hana sa manera istudiadu
de ingannare e l'hana posta in usu;
como non si nd'incontrat no piusu
de amigos sinzeros e fidados
ca sunu a s'interesse tottu dados
cherfende s'unu a s'ateru ingannare.

Amigos non che nd'hada a su presente
ca ingannare han imparadu s'arte,
sa parentella la ponen a parte
e pensana pro issos solamente:
siat connoschidu o siat parente
pensan de s'ingannare s'hana logu,
innanti in faccia li faghen su giogu
pustis li cheren sa morte tramare.

Medas hant in amigos cunfidadu
pro ca tenian amistade forte,
pustis in paga lis dana sa morte
da ch'haian umpare mandigadu;
est usuale meda praticadu
e casu chi suzzedit d'ogni die,
li mustrana sa faccia rie rie
e i su coro cheren occultare.

Custu chi naro no est ozziosu
e ne cosa chi m'hapo ideadu,
si non lu nerzat chie l'hat proadu
custu casu funestu e dolorosu:
cando creiat de viver dicciosu
pro s'incontrare in manos de s'amigu
ecco chi si li mustrat inimigu
e i sa vida li cheret leare.

Ateros bei nd'hat chi ogn'istante
istant a mesa e a banca parada:
pustis ch'est sa sienda isperdissiada
dognunu si li mustrat incostante,
no hat pius amigu e ne amante
e dae niunu est favoridu.
Pustis chi sa sienda hat concluidu
totu cominzan a si lu lassare.
Homines chi amigos bos chircades,
dai atere leade isperienzia,
non los miredas mai a sa presenzia
ca si no ingannados bos restades;
su coro e i s'affettu chi lis dades
siant dae malissia regulados
ne mai los tenzedas pro fidados
si non den benner a bos coglionare.

Mai chirchedas persone fìdada
pro ca niunu mantenet sa fide,
cust’iscritt’in su coro lu tenide
chi de fide in su mundu non che nd'hada.
Sa fide est morta e a bagnu bettada,
s'ingannu solu est in d'ogni persone,
ind'ogni tempus e occasione
imbroglios s'hada a bider praticare.

De imbroglios su mundu est un'abissu,
chircade grados e condissiones.
S'andamus como a sas religiones
ah! dia narrer si mi fit permissu;
beru chi non bi regnat d'ogni vissiu,
mancu sos prinzipales bi sunt tottu,
ma pr'ogni cosighedd'un'abbolottu
in sos cunventos solene pesare.

De sazzerdotes niente nde tratto
ca timo chi s'offendat sa Cheja,
ma si faeddat custa limba mia
sa malissia, s’ingannu bei agatto.
Pro irgonza sas cosas non relato
ch'a mie dian esser sos affrontos
però sun tant'attrividos e prontos
ch'andan fin'a su mortu a ispozare.

Troppu sun evidentes sas rejones
e cherzo tottu chi las connoschedas;
custos santicos mai los cretedas
ca sunu tottu cantos satrapones,
parent pienos de devossiones
ma tottu su chi lughet no est oro,
cando bos cheren su velenu dare.

D'ognunu pensat como a fagher male,
non si connoschet pius sa giustissia,
pro legge bona como sa malissia
est assentada ind'ogni tribunale;
como mancu sa legge naturale
paret chi tenzat su vigore sou,
sos pesos d'ogni die sun de nou
duros, chi non si poden supportare!

Pro cussu ogni bon'ordin'est turbadu
pro ca sos prepotentes sunu meda,
issos ispenden dinari e moneda
e luego ogn'iscandalu est saldadu;
o bene siat o male leadu
su giustu non si chircat pro niente:
«Si non» risponden issos «e comente
diamus nois sa vida passare?».

Mundu ingannosu mundu traitore,
e prite a ti connoscher m'has battidu?
Sos innozzentes brujare hapo idu
e i sos reos salvos cun honore,
s'ingannu, sa malissia e i s'errore
paret chi siat como triunfende.
Cosas chi como s'istana bidende
non si podian mancu immaginare.

Si chircamus sos ateros istados
de relatare non nde tenzo briu:
cavaglieris cun su signoriu,
sos bajanos pizzinnos cojuados
tottu sun in s'ingannu abituados,
s'ingannu tenent pro propriedade;
de bascia isfera o de qualidade
s'ingannu cherent solu istudiare.

In chie mai s’osservat s’emenda
de sos ingannos est in sos gusinos,
custos andan in bidda che runzinos
in d'ogni domo chirchende proenda;
issos in ojos giughent una benda
chi non lis lassat bider sa rejone,
pienos sunu de presunzione
cherfendesi de tottu appoderare.

Custos non pensant in religione
ch'ignorana proite sun naschidos,
in s’inferru sun lupos abbramidos
e a s’esternu cumparint anzones.
Non bos fidedas de custos buffones
ca tenene malissias troppu viles,
cun maneras urbanas e ziviles
si cheren de su mundu buffonare.

S'ingannu in d'ogni logu est avanzadu,
in d'ogni istadu hai postu raighinas;
non faeddo ne tratto de feminas
diversamente m'incontro turbadu,
issas matessi l'hana cunfessadu
chi in sa malissia sa femina est rara,
a d'ogn'amante mustrana sa cara
a tottu cheren sempre cuntentare.

Iscuru a chie bi ponet afficcu,
prinzipalmente in feminas bajanas,
issas bessin pomposas e galanas
pro dar’a bider chi faghen ispiccu:
ancoras chi s’amante siat riccu
in breve tempus benit a pedire.
Custas serpentes si deven fuire
ca sun naschidas pro avvelenare.

Ogni disgustu, ogni dispiaghere
in custu mundu dia haer suffridu
però mai mi fìa reduidu
a esser sutta de una muzere.
S'homin'in domo devet esser mere
siat pizzinnu o siat anzianu,
pro ca si dades a issas sa manu
dai sas domos bonde dent cazzare.

Finis s'ingannu est como in d'ogn'istadu
ca in dognunu b'est s'ambissione,
cuddu chi como no est imbroglione
est sempre dai tottu criticadu,
no hat pius impreos e ne gradu,
luego perdet tottu sos honores:
bezzos, pizzinnos, mannos e minores
cun s'ingannu los dezis agatare.