Covid19
O siat su verdaderu contu de su CORONAVIRUS

de Gonario Carta Brocca

Cando Giove at creau su mundu, l’at partiu a òmines e a feras, a donniunu sigunde sas netzessidades de s’arratza. A sos gramuzadores lis at dau montes e pranos de pasturas, a sos petaresos farrancas e sannas, a sos puzones alas de ‘olare. Chin sos òmines, at fatu sos partizones sigunde sos bisonzos de donniunu. A sos massajos at dau sa terra, a sos pastores at dau masones de peta sea e corri lisos, a sos catzadores sas feras, a sos frailarzos su fogu e su metallu, a sos mastros de pannu, linu e lana, e gasi a su restu de sa zente.
Donni’òmine campadore, aiat retziu carchi cosa.
Su poeta, abaerau comente a sèmpere, incantau pompiande sos isteddos, cando s’est sapiu de su partinzu, non b’aiat prus nudda. Giove, bonu e sàviu che a totu sos deos, bidende sa delusione de su poeta, l’aiat narau:
“A tie, poeta, arrumbau chene benes de sa terra, ti dao su permissu e s’ingranzeu de pòderes allegare chin megus e totu sos de su chelu, dònnia ‘orta chi lu disizas.”
Giove, comente totu ischimus, est istau ispodestau dae unu deus prus pitzinnu e s’agatat como in s’ungrone de s’irmèntigu.
Su Deus nou, si puru at cambiau usos e costùmenes antigos, at mantesu semper bia sa prominta fata a su poeta chi, duncas, galu oje, si cheret, podet allegare chin chin Iddu e chin sos abitadores de s’Empireu.
Torrande a sos tempos nostros, bistu chi custa pestulessia nos custringhet a pigare chidas de ferias chene gana apo iscritu pagas otadas chin s’ispera chi fagat eccantu de cumpanzia a sos amantiosos de sos versos.
Sa limba imperà est su durgalesu.
A nos bìdere sanos

___________

Coronavirus

Irmurruinada ‘e pèsperu nuscosa,
batut sa mala nova a s’Empireu…
Tremet su Rennu Santu, tot’intreu,
a s’anzèlica ‘oghe timorosa
chi contat de sa terra, s’ispantosa
caminera, leada dae s’ereu:
de cussos chi su babbu aiat creadu
e biven como in mesu a su peccadu. 1

Sos barratzellos chin sos serafinos
chi an compudau sa terra e-i su mare:
cumentzan malu ‘àghere a contare
d’òmines de gabale e poverinos
chi an luadu abbas e terrinos
e chèrene su mund’isperdissiare…
“Si cantu prima cussos non frimamus (Serafinu 1001)
chene terra nen chelu ch’arrumbamus. 2

Sos òmines son fassos, brionzanos,
faularzos, pasteris, traitores.
An pèrdidu, s’orgogliu, sos onores,
chi lis daian tìtulu d’umanos.
Non balen prus in òperas de manos,
galu prus pagu balen in amores.
Ana perdidu Deus chin zustissia
e adoran s’imbrollu e sa malissia. 3

Sos chi intran a missa son pagheddos
e de sos pagos, meda est apariessia.
Est po sèmpere morta sa cussiessia
e su cumparre’, meda contat pr’eddos.
Si faghen mannos, ma son minoreddos
e prus de ‘onos paren pestulessia.
Ma dìana cherre’ gròria e santidade
intas si parassitan donnia frade. 4

Ispèrdiu ch’ana pòpulos intreos
po bardanare benes e amores.
An semenadu lutos e dolores
e cumparin eroes sende reos.
Mai in su coro postu s’an anneos
ma tìtulu si dan de sarvadores
sacrificande sas vidas anzenas
po nd’aere sas buzaccas bene prenas. 5
Zirad’in muntonarzu ana sa terra
abenenande prados e funtanas.
A sas cussorzas birdes e galanas
at decraradu s’omine sa gherra.
A su padente postu l’at sa serra
istrajande po sèmpere sas janas
e s’òmine chi mere ‘it una die
como teracu ch’est torradu inie. 6

An irfainadu tancas e masones
faghend’aurtire mares de messeras.
In antigas predosas camineras
non si pesan sos mèlidos d’anzones.
Un’atìtidu cantan sos puzones
a zigantes antigos chen’isperas
chi de sos tempos istan presoneris
chene s’azudu ‘e sos carabineris. 7

Òmines mannos, òmines minudos,
òmines riccos, òmines famidos,
òmines santos, òmines bandidos,
òmines de favella, òmines mudos,
òmines moddes òmines cozudos,
omines tontos, òmines ischidos,
depen essere totu irgatilados
po mendaren eccantu sos peccados. 8

Unu dilluviu aprontet com’etotu
e isperdat cussa pèssima zenia;
chi non b’arrumbet una carre ‘ia
e in dònnia domo ponzat abolotu
e s’anima chi ‘endiu s’ane totu,
in artu fagat torra balentia
ca non son dinnos d’àere su donu
si rispetu no l’an a su padronu.” 9

“Chin su dilluviu, como mi l’accabba’ (Babbu Mannu)
ca ja mi bastat chin s’àtera ‘orta
cando, po un’idea ratzist’e torta
apo mandau a terra sa mal’abba
chi in baranta dies de dibbi dabba,
s’umanidade accodiau at morta.
E po curpa d’un’ànghelu rufianu,
mi mirat a dirzèniu donni’umanu. 10

Custas criaturas benin a su mundu
chene jùghere ungras e nen sannas
e puru afrontan temporadas mannas
chene pode’ parare unu secundu;
chin sa morte chi istat a intundu
menetande d’apèrrere sas jannas
chi, a cudd’ala, lestras los recuin,
cando brios e fortzas si lis fuin. 11

Jughet s’umanu carchi difeteddu
e non semper devotu istat a Deu
Ma si mi miro sos de s’Empireu
mi paret chi non sìana menzus d’eddu
intas aende s’ànima d’isteddu
in sos pessos dimustran carchi neu:
ca ‘e sos umanos pàrene zelosos
e chin chin iddos sone dispetosos. 12

E custa maledade ‘e sos umanos
paret chi siat solu ‘e sos mascrones
chi non bìdene tortos e resones
cand’impèrana tòrronos o manos;
ma si de issos non seis ufanos
b’est s’àtera metade ‘e sas pessones:
sas fizas de Penèlope e Maria:
poemas de ispera e Galania…” 13

“Non pighet s’argumentu, Eonedade, (Barratzellu33)
ca non connoschet cussas a sa moda.
Sol’in sas festas fàghene sa roda
chene critèriu e chene dinnidade.
D’òperas de telarzu e seriedade
perdidu in sos annos an sa doda
e còlana su tempus baillanas
faghende male… e pàrene galanas… 14

Galanas ca si pintan sa carena
chin tintas chi lis intran a sa cude.
E si guastan ànima e salude
chin putènias chi mintin a sa ‘ena.
Cando su gosu si ‘ortat in pena
s’abizan chen’ispera nen birtude
e istan in su mundu ca b’at logu…
aende pèrdiu gustu a dònnia jogu. 15

Non atìnan faina nen pipiu
nen còghere ischin prus nen carasare
nen s’iscopa si pigan a mundare
cando cumones ana croncuìu
e su cumpanzu làssana frundìu
bessinde solas a si passizare
e note note arrùmbana rundande
chin su maridu in domo vaidande. 16

A s’òmine annoau l’an sas isperas
faghende mastras, sìndigas, dotoras,
zùighes, avocadas, iscritoras,
o artesanas e carabineras
e in su caminu còlana bragheras
mustrande cantu sone superioras:
ca in medas cosas, sas noas ischentes,
de sos ‘omines sone prus balentes. 17

Sos mascriteddos istan atontaos
chen’ischire su pessu de pigare.
Pusti chena lis togat a lavare
sos pratos chi de bagna son untaos.
Po paga, dae issas son briaos,
ca bastante non batun su ‘inare.
Chin s’orgogliu a sàmbene feridu
passat sa gana ‘e fagher a maridu… 18

Po cussu naro, si non temporada,
prus moderna lis mandet una pena
o pesta chi lis martzet sa carena
o de fogu una bete aframiada
chi accodiet sa terra solovrada
e d’ateros biventes siat prena.
Bista e cussiderà sa resessida
ponzat in terra diferente vida. 19

O su “virus-corona” lis imbiet
po chi nde fagan totu connoschessia.
Ca non b’at meighina nen sièssia
chi cussa bestia frimet o ughiet;
e custa ‘orta po sèmpere siet
sa mortifera zusta pestulessia
chi ponzat fine a sa mala zenia
de sa terra sa peus tetulìa…” 20

“Cand’apo fatu sos primos umanos (Babbu Mannu)
fipi unu Deus pitzinnu e sonniadore
e pessao chi solu chin s’amore,
imperande su ludu ‘e sos pantanos,
podia creare èsseres galanos
chin assimizos de su Creadore
ma intas sos deos, irbàllana faina
e in terra che in chelu b’at faddina. 21

Ma non cherzo chi custos fizos mios
pàghene curpas chi non son issoro.
Menzus depio faghere su coro
e in cherveddos pessos afortios
po esse’ prus de como resessios
in su caminu fatigosu issoro
retzinde sas atzotas de sa sorte:
solos naschinde, solos in sa morte. 22

Delibero e cumando chi: lassaos
sian a si currezire issos etotu.
E sighinde sos usos ch’an connotu
non bènzana dae artu molestaos.
Comente solos si sone pesaos
sìgana solos su caminu totu
intas a cando a susu an a atrempare
e in custu logu eternu den gosare.” 23

“Dae sa mente, Santa Eonedade, (Barratzellu33)
che l’est fuia sa costitutzione
chi nos at dau dae prus d’un’eone
po aer inoghe puru libertade.
Jeo l’amento sa netzessidade
de fagher donnia cosa chin rejone
e sa rejone narat a votare
in antis de ‘occhire o de sarvare. 24

Chene salìa, nen samben in cara,
arrumbat su Sennore ‘e s’Empireu:
est in su tronu ma non paret Deu;
chene podère, in manos at sa vara.
cumentzat s’irfadosu nara-nara
de sos chi sa paràula an in impreu
e, afenaos, irvetan a allegare
ca totu ane resones d’ispatzare. 25

“Eonedade Santa, Cherubinos, (Podestade 314)
Dominatziones, birtudes e tronos
Podestades e anzeleddos bonos
Arcànzelos impare a Serafinos…
Si los leamus, custos determìnos,
non depen esse’ nen malos nen bonos
ma crompire un’atu de zustissia
po chie in terra bivet in malissia. 26

De sos umanos su mal’istripìle
connoschimus dae semper in s’artura.
Prus de sa note s’anima an iscura
e coro chi assimizat a titìle.
Son bonos po marrone e po cuile
o fàghere, balentes, carchi fura,
e pesso chi si depan accabare
ca non son zente ‘e pòdere lassare.” 27

“Ca non lis bastan sas malas fainas (Barratzellu 9784)
chi cumbinan cand’istan in sa terra,
a s’arribada a susu, in cuntierra
pònene sas legiones serafinas
catigande sas regulas divinas
fatas aposta po non b’àere gherra;
mòrzana duncas, totu coronaos
e in logu issoro arrùmbene cravaos. 28

Son arestes e malos e innorantes
e testerrudos cantu su molente.”
“S’ischintidda divina, frequente, (Tronu 0009)
si baratan po benes menguantes
in pitu e in fundu sone latitantes
chin sos doveres a s’Onnipotente.
Intas Zesussu s’est meda sentìu 29
ca chìrcan prus de issu a padre Piu

Cand’atrèmpan a susu, maladias,
carran a custu rennu atemporale
e sas umbras iscuras de su male
chi mancu in su passazu son fuias.”
“Finiemi intollerantes litanias (Cherubinu1234)
ca ‘e sos umanos semus tale e cuale:
totu paraulas, totu apariessia
chene frimesa in coro nen siessia.” 30

“Ponimus fine a sas discussiones (Serafinu 1001)
e andemus a s’urna com’etotu.
Finat in cust’artura s’abolotu
chi at allutu tantas passiones.
Chie cheret chi bivan sas pessones
chin unu emo che ponzat su votu
chie a issas cheret mala sorte
iscriat solu morte, morte, morte.” 31

Bèssini dae s’urna a man’a manu
sos votos de s’Empìreu senadu
a sas primas, pariat chi sarvadu
s’esseret totu su zènere umanu.
Pustis, po calliare àntiat sa manu,
s’ànghelu de sa conta incarrigadu
e narat: “Cumentzadu est su caminu (Birtude 4433)
po truncare de s’òmine s’ostinu.” 32

Po imbentare su virus mortore
ponen a Podestade Barantunu.
Ca che a issu non be nd’at perunu
in su creare gosu chin dolore.
Ma custa ‘orta, chin su Sarvadore,
su Podestade andat tot’in d-unu
e faghet unu virus difetosu
chi non risurtet tropu benenosu. 33

Su moju prenu de sa pesta mala
benit porridu a s’àbila imperzaghe
chi lassat su divinu faghe faghe
chin s’imbòligu suta de un’ala.
Aterrat in sa frisca, umbrosa cala,
mascarada de matas de neulaghe
e in sa salia de sos tuturreris
che mintit sos mortores messazeris. 34

Messazeris de morte e de dolore
po zustissiare totu sos umanos
chi pòpulan sos montes e sos pranos
sonniande su tempus benidore:
ca in su cras non bìdene timore
ma cajentes e lùghidos manzanos.
Ma sos manzanos, càmbiana repente,
in pesadillas rànchias po sa zente. 35

In logu innedda est sa prim’essida,
chi su tràsidu faghet tot’in d-unu.
E in cussu logu trancuillos sunu
ca meneta non paret po sa vida;
ma pustis chi colada est carchi chida
s’istrobu nou cumparit importunu
ca cumentzat sa zente a ispistiddare
e totucantos paret impestare. 36

Su numer’unu de sos Serafinos,
faghet aboju chin sos tesserados:
cussos chi, dae semper son istados
a favore d’isperde’ sos mischinos;
prus che àteru, Tronos, Cherubinos,
de sa prima isfera deputados:
cosa nòdida intas in sa terra,
chin sos ateros son in cuntierra. 37

A su Motore Immobile, deretu,
si presentan a boghes de protesta:
“Eonedade Santa, de sa pesta, (Serafinu 1001)
cherimus chi rispetet su decretu
e mortìferu mandet su pretzetu
chi a s’umanidae ‘agat sa festa…
Si nono cumentzamus com’etotu
in su senadu a fagher abolotu. 38

Sone chin nois in sa prim’isfera
chin podestades e dominatziones.
D’iserrenire tortos e resones,
chene tardare, agatet sa manera;
bogand’a pizu veridade vera
e iscaccamurrande sos matzones
chi naran pira imbetzes de pirastru
po ch’iscontzar’a fura su disastru. 39

Su Babbu Mannu, Mannu no est debadas;
connoschet bene cussos oradores
ca los at bistos dae sende minores
e de totu connoschet sas obradas:
sas chi an a minores cumbinadas
e sas chi cumbinande son seniores
ma, essende ispipillu dipromaticu,
s’ “impannu longu” lis dat po viaticu. 40

S’anghelu inzenieri ‘aghet mutire:
su faghidore de pestas e luas;
cussu chi, chin sas santas manos suas
s’umanidade depiat bocchire
ma su disinnu fatu at aurtire
ca pestulessias nd’at criau duas
e a chie ch’at su virus ritirau
su difetosu l’at imboligau. 41

“Narat su ditzu: umanu est errare (Babbu Mannu)
ma ‘ois anghèlos seis d’ater’impastu.
Chin cussu virus ch’as fatu guastu
in Senadu m’as fatu birgonzare…
Conta deretu, s’as ghite contare
ca ‘e custa crisi ti pagas su gastu
e as a lassare incàrrigu e onore
ca ti degrado a fagher marradore.” 42

“Eonedade, s’imperzu croncuiu, (Podestade 41)
po bos torrare onore prontamente,
sumuscrau che frama m’at sa mente
e-i su coro in duos m’at partiu.
Briande sos duos coros an finiu
mintindem’una duda seriamente:
unu sa zente cheriat sarvare
s’àteru imbetzes a los ispeddare. 43

Po cussu est chi su virus, impotente,
bessidu est dae manos poderosas.
Sas ispuntadas armas benenosas
dannu minore faghen a sa zente
chi dae s’iscuru bessit de repente
àndalas cumentzande birtudosas.
Solu po curpa ‘e s’abolotu mannu,
chene chèrrere, fatu apo su dannu…” 44

Po contare sa santa veridade,
a Podestade, pagu importaiat,
si in sa terra totu ch’isperdiat
po cumentzare una noedda edade.
Sa cosa chi cheriat Podestade,
fit solu de frimare, si podiat…
su, prepotente, primu Serafinu
chi ‘e sas tres isferas nd’at s’ostinu. 45

Duncas, nudda ‘e nou in s’Empireu,
inue donniunu cheret cumandare.
Si b’aeret carchi pecca de mendare
chin piaghere, l’accòdian a Deu;
ma s’est carchi merìtu, “cuss’est meu”
totucantos son prontos a zurare.
In su mundu ‘e s’artura e in su bassu
Zuran sa veridae e zuran fassu. 46

Torramus a su trìulu tzeleste
e a chie at su tràsidu negau.
Su Podestade ‘enit ispostau
a sa ‘e tres isferas, ue b’este
su pòpulu prus poveru e areste
chi bisonzosu est semper istau
ca de sa casta est s’urtim’isfera
e in cue, pagos, faghen carriera. 47

Incaulau, s’Immobile Motore,
istat a boghes chin sos serafinos
e tronos e birtudes, cherubinos,
chin Serafinu istan, “su mazore”,
e totu paris, dae Su Sarvadore,
chèrene po sa terra mal’ostinu.
“Si su (corona) fatu at sa faddina (Birtude 101)
Mandet deretu un’atera mortina. 48

Cuss’abortu de virus aterrau,
a sa zente at azuntu maledade:
ponend’a banda s’antiga amistade,
su frade chin su frade s’est negau
e in domo sua ja si ch’est cunzau
chene tenner de nemos piedade.
Timende sa mortìfera meneta
donni’anima in terra est inchieta 49

Non s’allegat sa mama chin su fizu,
nen su fizu sa mama chircat prusu
timende no agatet su pertusu
chi de sa carre fagat martirizu.
E dromin totucantos a s’abizu
colande dies e notes in afusu.
Ca de nessunu si poden fidare
non podende su male controllare. 50

E non solu in familia est su timore
ma impestat su mundu perra perra.
Paret torrau su tempus de sa gherra
chin piantos e mortes e dolore…
Cheren fuire a tantu derreore
ma biven totucantos in sa terra
e tand’afrontan custu mal’ostinu
istrassinde dae totu su caminu. 51

Lis mandet, duncas, un’accabadora
chi los illeviet de su patimentu.
E sos de susu, custu pessamentu
nos che toddimus, in sa propi’ora.
Si tuponet su vasu de Pandora
e ponimus sa paghe in firmamentu.
E omineddos torrat a criare
sa die chi si cheret derviare.” 52

“Eonedade Santa, sas criaturas (Angheleddu 000)
chi a bois ais fatu simizantes,
est beru chi son malas e innorantes
ma maledades son de disauras;
aend’animas prenas de pauras
non poden esse’ sèmpere costantes
e donnia tantu pèrdene s’amore
chi postu lis aiat su Creadore. 53

Ma sa cundenna male resessìa
los est torrand’a s’ordine divinu;
est beru chi non bessin a caminu
timende s’orrorosa maladia.
Eonedade, pompiet cussa tzia
chi non timet nen male ne ostinu
e est dae dom’in domo tocheddande
Rìsida, s’an bisonzu, dimandande. 54

E istrinat, a chie una coccone,
a chie carch’allega ‘e bonu ‘etu
a su corcau, s’accurtziat a su letu
e resan paris un’orassione
si dinna no est custa pessone
de istare chin bois a su cuspetu:
non creo sìana mancu sos divinos
dominatziones chin sos serafinos. 55

Miret inoghe, in su cheluvisore,
zovaneddos in antis iscapaos.
Sa maladia los at arrennoaos
bogand’a pizu lugorosu amore;
de su virus afrontan su rigore
chi paren dae Deu incumandaos
e soledade illevian a sos mannos
d’arriscos garriandesi e afannos. 56

Merenda e chena andan a leare
o sas meighinas in butegarìa;
che ànghelos irfritzan in sa via
po pòdere sos ùrtimos sarvare:
cussos chi no an fortzas nen dinare
po afrontare custa maladia
cand’in su chelu, birtudes e tronos,
sol’a allegare, paret chi sian bonos.” 57

A cuss’allega, paren iscofusos,
sos divinos de susu accusadores.
E s’ira mala ‘e sos currezidores
ue s’isticchire chircat su pertusu.
caligunu ‘e sos mannos est delusu
bidende menguande sos rigores
e son pessande torra de votare
cand’unu Tronu cheret allegare. 58

“Eonedade… Mere ‘e sos eones… (Tronu7788)
chi in sete dies, s’Universu at fatu,
no s’irmentighet mai su misfatu
chi son faghende mizas de pessones.
Dae custu male aorran milliones
sos chi camorra faghen a baratu
a prèssiu d’oro ‘endende sas meighinas
e ateretantu chin sas mascherinas. 59

Po no allegare de sos cumandantes:
chi depen faghe’ su bene comunu.
Medas de issos, promintende sunu
de dare a sos malàidos abundantes
uspidales, meighinas e contantes
chi chen’azudu no arrumbet nessunu
ma uspidale, meighina e donnia cura
caru che fogu, si benden a fura.” 60

“Mancari… sos joghitos los an bidos, (Babbu Mannu)
in domo ‘e serafinos e de tronos…
chi dais a bide’ d’essere sos bonos
ma seis solu male resessidos.
Dae sas manos mi seis fuidos
chene bos ponne’ in tòrronos sos donos
de zustissia, amore e caridade
e arrumbados seis chene piedade. 61

E disizais solu ‘e cumandare
e dae totu èssere laudados.
Cussos umanos inoghe atrempados
Benin a domo ‘ostra a s’allogare;
isperaian in artu ‘e si sarvare
e sone che in terra umiliados.
E printzipados puru e angheleddos
in domo ‘ostra faghen teragheddos. 62

De furas, duncas, e de prepotèssia,
non lùmenes chin megus, Serafinu.
T’apo creadu ànghelu divinu
mere de saviesa e de sièssia
ma cambiadu caràtile e ispèssia
as in tantos eones de caminu.
Si non mezoras, nessis ista mudu,
ca de badas ses ànghelu aludu.” 63

“Eonedade, santu e Creadore (Serafinu 1017)
de su mundu de susu e su ‘e bassu,
de sas allegas, non nde fagat cassu
ca son solu paràulas de timore
de chie est de sa leze protetore
e impartziale cheret dònnia zassu.
Po cussu naro, andemus a su votu
e finat s’arrennegu e s’abolotu…” 64

“In antis de votare, Babbu Mannu, “Angheleddu 010)
mi permitat chi amente cussa zente
chi s’est sacrificada de repente
parande fronte a s’orrorosu dannu
chi a sa terra rutu ch’est ogannu
ponende dudas malas in sa mente
chi su zènere umanu at agorau
e timende sa morte s’est cunzau. 65

Allego de sos mastros de meighina
chi die e note faghen su dovere.
Solu sa vuluntade an in podere
contra custa terribile mortina
parande fronte a sa pesta divina
chene tzelare ‘e fagher e de crêre
in arriscos ponendesi de morte
po cambiare sa mala in bona sorte. 66

De su coro donadu ana sos frutos
omines bonos, cantu sos aludos.
Ischidos meda, d’anima fungudos,
illeviande penas e currutos
e chene pentimentu sone rutos
a tantu male rendendesi mudos…
si non son dinnos issos de perdonu,
cal’at a èssere s’omine ‘onu?... 67

E milli e milli ‘e bona vuluntade
òfrin sa zoventude e mente e coro;
e non b’at prata, in terra, e non b’at oro
chi paghet bene, tanta bonedade:
e s’isticchida santa Umanidade,
bogan a pizu chin sa proa issoro;
rùene, sos malaidos azuande,
a su bene ‘e sos àteros pessande.” 68

“Ischimus cantu sìana marzaninos (Serafinu 1017)
sos maleitos omines terrenos:
de traitoria e fassedade prenos
solu ‘e cumbèniu fàghene caminos
mudànde de allegas e bintinos
semenande risitos o benenos
sigunde su bizonzu ‘e su mementu
chin sas promintas fatas a su ‘entu. 69

Apenas det su tràsidu finire,
torran in teraghìa de sos afusos
in sa terra sighinde sos abusos
ca dae s’imbrollu non cheren bessire;
e torra an a furare e an a bocchire
che omineddos legos e iscofusos:
pigande male s’àndala terrena
dom’issoro che ‘etan chin s’anzena. 70

E cussa nave, sola in sa galàssia,
non b’at bisonzu chi l’apùssiet Deu…
su chi lassandeli son a s’ereu,
est soledade, fàmene e dirgràssia.
Po si pasaren chin sa ‘entre sàssia
ispozau su mundu an tot’intreu
E no ìschini ‘alu chi sa terra
at a sa zente decraradu gherra.” 71

“Chene potèssia, faghen bointade, (Angheleddu 000)
sos de su ludu, semper in pelea…
Ma truncare non poden sa tropea
chi lis at postu sa Divinidade…”
“Sa santa zenuina veridade, (Serafinu 1017)
est chi su zustu no an in idea
e su Creadore pessan de futire
cando sa vida in terra est po finire.” 72

Accusadore iscurtat e difesa,
Babbu Mannu, sa ‘arva losingande.
Sa crisi chi a totu est demozande
a sos concruos jughet chin frimesa.
Dat unu punzu a pitu de sa mesa
sas passiones anzelicas parande:
“Finat in su mementu su tzarrare (Babbu Mannu)
E s’apronten sas urnas po votare.” 73

Si puru su cuntzìliu at decretadu
chi su podere ‘e Deu est reduidu,
su Babbu Mannu, pulitigu ischidu,
a donnia finta e zogu est preparadu.
Cando ane sas urnas aprontadu
e su senadu est totu riunidu,
si pesat Serafinu po allegare:
“Su votu a craru lu depimus dare.” (Serafinu 1001)

“Su votu est d’importantza capitale (Barratzellu 9784)
cando s’allegat d’unu disaccatu.
A sa cua su votu siat fatu
chi donniunu aperzat su portale
de su coro, po ‘ìnchere su male
chi peri in cust’artura est a baratu.
E votemus su zustu, chene gherra,
po su rennu de Susu e su ‘e Terra.” 75

Sos senadores, vòtana pomposos,
de podère bestidos e de bòria.
Sa tertz’isfera lograt sa vitòria
e ruen sos Serafinos poderosos.
Son Cherubinos e Tronos zelosos
chi lis an fatu pèrdere sa gròria…
Po non lis dare s’istifassione
chin sos ànghelos fatu ana cumone. 76

Ruet su prepotente Serafinu
chi irmentigadu est in un’ungrone.
Sos amigos, un’ater’istajone,
cumèntzana, cambiande determinu.
E onorande su Babbu Divinu
istìcchini s’antiga ambissione
dàndeli tempus a s’umanidade
dae s’iscaddura, a fàghere bointade. 77

Unu risitu, sa cara divina,
paret illughidare de repente.
Su Creadore, che astru lughente,
dat ordine chi finat sa mortina.
S’umanidade, in prantu e in ruina,
pistighinzu noale at de repente
ischidande dae cussa pesadilla
prus sìnchera, detzisa e ispipilla. 78

Peri sos de sa paghe amantiosos
sa gherra a su “corona” li decraran
e a s’istùdiu sa conca l’imbaran
intas a cando son vitoriosos.
Pustis de sos meses lutuosos,
s’umanidade de morte reparan
cunzandeli sas ghennas a su male
po aperre’ sa rinàschida morale. 79

Rinàschida chi depet atecchire
in tancas de misèria e de dolore.
Su male, chin farrancas de astore,
bisos ditzosos fatu at aurtire.
Dae su coro non cheret bessire
e in sa mente postu at umbr’e pore.
Umbras chi paren galu cumandare
cussa zente timend’a cumentzare. 80

Ma sa criatura, de su ludu fata,
a tale disingannu non si rendet.
A nudu mortu sa paura prendet
e cumentzat un’àtera cumbata.
Una batalla pèrdida, una pata,
e sa ‘e tres d’aframiada inchendet
ponendeli passione, fide e ispera
chi risulana aperit sa carrera. 81

S’umanidade intrea, cambiada,
dae disaura chi potessia istrinat
urruende e pesande, s’incaminat,
a chircare sa terra sonniada.
Una terra non prus martoriada
chi in mama fecunda si cumbìnat
dand’a s’òmine pane saporidu
comente àteros tempos l’at porridu. 82

Bisiones de vida e mezorìa
(zirados in ispinas e dolores)
de vuluntade abados, e suores,
prominten torra incunza e galania
e sos disinnos de sa pitzinnia,
in cojuvios si ziran e amores
lassand’istare disisperu e lutu
chi sos umanos che toccadu at zutu. 83

Su bonu more torrat a sos tzios
chi sa morte bidian in su costazu.
Pessos de lughe irrajat su corazu
ca a sa mala meneta son fuios.
Dae tzertesa noa incrapuddios
còntana sas batallas chin s’orazu:
dande tonu cozudu a sas paràulas
tra veridade meda e medas fàulas. 84

E sa campanna, tantu disizada,
mustrat sa cara sua colorida.
De nuscos de amaju s’est bestida
accollozinde sa zente torrada.
Cussos propios chi l’ana violentada
como torrare li cheren sa vida
e abeliados dae tanta bellura
amorajolos son chin sa natura. 85

Isàpian sos minores a su jogu,
d’allegria bestinde sas carreras
e sas mannais tòrrana lizeras
andand’a compudare dònnia logu.
Sos òmines, agatan disaogu
tra magasinos friscos e cogheras:
funtana ‘e bisos de sos antzianos
chi si la riden d’esser galu sanos. 86

Ispapataos, son in s’Empireu
de cust’umanu càmbiu repentinu.
Unu virus creau po s’isterminu
at cambiau su mundu tot’intreu.
Ponet sa paghe s’òmine chin Deu
e paghe frimat s’ordine divinu
de Tronos, Serafinos, barratzellos
amiradores d’òmines novellos. 87

A manu tenta, ajò, a zoviare
a mesu tretu, su mundu pipiu!...
Ca dae chisina e males est naschiu
e no at arcadas de si tramudare.
Si sas concas ponimus a pessare
su menzus bisu antigu torrat biu…
fortza paris!... e a manos de pare
su mundu nostru amus a sarvare… 88

Durgali Martu 2020

 

Vocabulos disausiaos >->-> Vocaboli desueti

A mèsu trètu: >->-> a metà strada;
Abaeràu: >->-> assente, ritardato;
Abeliàu: >->-> imbambolato, innamorato;
Abìzu: >->-> con attenzione, stando attenti;
Accabàre: >->-> finire, dare il colpo di grazia;
Accodiàre: >->-> lasciare, abbandonare
Accollozìre: >->-> accogliere, ospitare;
Afenàu: >->-> voglioso, desideroso;
Aframiàda: >->-> fiammata;
Afùsu: >->-> preoccupazione, agitazione:
Agoràu: >->-> accorato, Preoccupato;
Amorajòlu: >->-> corteggiatore, romantico, donnaiolo;
Andat in d-unu: >->-> pensare allo stesso modo, essere d’accordo;
Annèos: >->-> preoccupazioni, ansie;
Aorràre: >->-> risparmiare, mettere da parte;
Apussiàre: >->-> affogare, sprofondare;
Atinàre: >->-> agire, fare sul serio;
Aurtìre: >->-> abortire;
Atzòta: >->-> frustata, brutto colpo;
B’est ca b’at logu: >->-> c’è perché c’è posto, essere inutile;
Bàgna: >->-> sugo, salsa;
Baillàna: >->-> perditempo, poco seria
Barratzèllu Serafìnu ecc. >->-> gerarchie di angeli;
Birtudòsu: >->-> virtuoso;
Bointàde; >->-> Valentia, prodezza;
Briàre: >->-> litigare, sgridare;
Brionzànos: >->-> litigiosi;
Butegarìa: >->-> farmacia
Camòrra: >->-> imbroglio, truffa;
Carasàre: >->-> biscottare il pane;
Cheluvisòre: >->-> televideo celeste;
Cojuvìu: >->-> matrimonio;
Cozùdu: >->-> virile, maschio;
Cùde: >->-> pelle, cute;
Cumpàrrere: >->-> sembrare, comparire;
Currezìre: >->-> correggere, educare;
Cussòrza: >->-> luogo, zona;
Disaògu: >->-> sfogo, gioia;
Ditzòsu: >->-> felice;
Dòda: >->-> dote;
Eddu, eddos: >->-> egli, essi;
Eòne: >->-> unità di tempo;
Eonedàde: titolo di Dio in quanto padrone del tempo;
Erèu: >->-> eredi, stirpe;
Faddìna: >->-> sbaglio, errore;
Fàghere càssu: >->-> fare caso, badare;
Frundìre; >->-> piantare, abbandonare; buttare per terra;
Gabàle; >->-> valoroso, importante;
Gàstu: >->-> spesa, costo;
Imbaràre sa cònca: >->-> appoggiare la testa, pensare, dedicarsi;
Imbòligu: >->-> involto, pacchetto;
Impànnu lòngu: >->-> contentino, a volte solo parole;
Imperzàghe: >->-> galoppino;
Incrapuddìu: >->-> arrossato;
Irfadòsu: >->-> noioso, scocciatore;
Irfainàu: >->-> disimpegnato, senza una mansione;
Irgatilàre: >->-> spezzare il collo, uccidere;
Irmurruinàda: >->-> tramonto;
Isapiàre: >->-> sciamare;
Iscaccamurràre: >->-> rinfacciare;
Iscaddùra: >->-> insegnamento, correzione;
Iscapàu: >->-> senza impegni, vagabondo;
Iserrenìre: >->-> decidere;
Ispatzare: >->-> spacciare, vendere;
Ispeddàre: >->-> scorticare, fare la pelle, uccidere;
Isperdissiare: >->-> sprecare;
Ispistiddàre: >->-> rompere l’osso del collo, uccidere;
Istrajàre: >->-> scacciare;
Istrassìre: >->-> deviare, cambiare strada;
Istripìle: >->-> carattere, razza;
Istròbu: >->-> disturbo, intralcio;
Lègos: >->-> buzzurri, ignoranti;
Mànnu ‘e bàdas: >->-> grande inutilmente, non maturo;
Martzìre: >->-> marcire:
Matzòne: >->-> volpe;
Mendàre: >->-> aggiustare, rimediare;
Menguànte: >->-> calante, decrescente;
Mintìre >->-> insinuare, inserire;
Mòju: >->-> arnia classica;
Muntonàrzu: >->-> immondezzaio;
Nàrrere pira po piràstru: >->-> errore nel parlare, non dire la verità;
Neulàghe: >->-> oleandro;
Nùscu: >->-> odore, profumo;
Oràzu: >->-> tempesta, temporale;
Pastèris; >->-> ingordi;
Pècca: >->-> difetto, errore;
Pertùsu: >->-> pertugio, buco;
Pesadìlla: >->-> incubo;
Pestulèssia: >->-> pestilenza;
Pistighìnzu: >->-> ansia, voglia di fare;
Pitzinnìa; >->-> gioventù, giovinezza;
Pònnere sa serra: >->-> segare, tagliare;
Putènia: >->-> porcheria;
Recuìre: >->-> rientrare, ritornare;
Rendèndesi: >->-> arrendendosi;
Rìsidu: >->-> sorridente;
Sentìu: >->-> risentito, offeso;
Sìncheru: sincero:
Solovràda: >->-> marcia, decomposta;
Sumuscràre: >->-> bruciacchiare;
Teraghìa: >->-> servitù, dipendenza;
Testerrùdu: >->-> testardo;
Tetulìa: >->-> sporcizia, cosa dappoco;
Titìle: >->-> cèrcine, persona servile;
toccàdu : >->-> straccio, cencio.
Tòrronos: >->-> materia grigia, mente;
Tràsidu: >->-> epidemia;
Tuturrèri: >->-> pipistrello;
Ufànu: >->-> contento, allegro;
Ùmbra e pòre: >->-> ombra e paura, terrore;
Vàra: >->-> bastone, asse, pertica.