Ingratitudine e riconnoschenzia
di Costantino Longu

1

Una notte un’ omine imbriagu
lu agattesi ruttu in sa cunetta:
l’ adderetto, lu leo a sa brazzetta
ma, sende caminande a pagu pagu,
una resorza puntuda che agu
nd’ ogat da’ sa burzacca ‘e sa giacchetta;
si non mi nde abbizo prontamente
mi bucat sa pettorra malamente.

2

Si ti suzzedit, s’ iscuru ‘e te,
abbandonadu t’ aiat su podere.
Un’ imbriagu deo pro dovere
l’ apo regortu, cand’ at postu pè
in domo sua, lestra, su caffè
cumbidadu mi l’ ada sa muzere,
e-i su maridu, pro cuss’ azione,
m’ est diventadu unu caru amigone.

3

S’ ingratitudine fea inoghe milla,
a chie faghet bene rendet penas;
Colombo, una vida tranquilla
non l’ at connota cun dies serenas:
pro culpa de s’ ingratu Bobadilla
nde l’ an battid’ arriad’ ‘e cadenas.
Ca Isabella male lu favoridi
ismentigadu in miseria moridi.

4

Non semus totu gai ‘e coro feu,
non bi sigas in custa cuntierra;
los istimo a mamma e babbu meu
su tempus chi che duran in sa terra,
si lu possedo unu pane intreu
cun issos lu divido perra perra:
penas a sa ezzesa no annango
e cando si che morin los piango.

5

Deo isco chi calchi fizu b’ ada
chi da’ cando sa mama che l’ est morta
non la chilchesit prus manc’ una orta,
non l’ agattat inue est sepultada;
sa losa ue issa bi est regorta
est solitaria e abbandonada,
non b’ at fiores né lughe peruna,
calchi notte l’ illuminat sa luna.

6

Omines b’ ada cun bideas varias,
bi nd’ at ingratos e riconnoschentes;
non sun totu sas losas solitarias
b’ andana pro pregare sos parentes.
Riconnoschenzias sunu nezzessarias
pro cant’ an fattu cando fin viventes:
pro sas personas caras, sos chi campana
in sa rughe l’ azzendene sa lampana.

7

Sighidu fidi Giommaria Angioy
sende capu de su famosu motu,
l’ an primma cal’ eroe riconnotu
s’ ingratitudine però pagat goi:
in trist’ esiliu in Parigi poi
morit abbandonadu dae totu,
lontanu da’ sa propria dimora
e da sa patria ch’ est oppress’ ancora.

8

A Deledda famat tanta moltitudine,
l’ an de su premiu Nobel insignida;
s’ in sa domo inue fit naschida
b’ est sa lapide, no est ingratitudine:
in sa cresia de sa Solitudine
l’ ana cu tant’ onore sepellida,
ca cun riconnoschenzia sinzera
Nuoro nd’est de Grazia fiera.

9

Marconi, cale summu iscenziadu,
pro l’ aggiuare su guvernu pregada:
su bene chi podet fagher l’ ispiegada,
ottennidu at su primmu risultadu;
leandelu pro un’ isbalestradu
dogn’ azudu s’ Italia li negada:
abbandonande cust’ ingrata terra
espatriat e l’ aggiuat s’ Inghilterra.

10

Marconi de iscenzia fit su pernu
cun sos imbentos chi at post’ in motu,
a issu dogni populu est devotu
su nomen sou det restar’ eternu.
Si non l’ ana sos primmos riconnotu
l’ at riconnotu un’ atteru guvernu:
pro essere onoradu dignamente
l’ an fattu ‘e s’ Accademia Presidente.

11

Galileo, iscrutande sas alturas,
a un’ era novella dat iniziu,
narat cun iscentificu giudiziu
sas veridades prus giustas e puras;
ca est contra sas sacras iscritturas
l’ an cundennadu in su sant Uffiziu:
pustis chi sa cundanna li pioet
gridat cun ira: “Eppuru si moet!”

12

Ma de riconnoschenzia t’ infiamma,
su meritu ‘e Marconi no est pagu,
pensa, pius de unu naufragu
l’ at salvadu cun su Marconigramma,
at evitadu prus de unu dramma
ca de fisica fit su primmu magu:
cun dogn’ invenzione at dadu proa
fagher’ arbescher’ un ‘epoca noa.

13

Garibaldi, s’ eroe leggendariu,
in totu sas battaglias si est distintu,
l’ an cun ingratitudine custrintu
s’ esiliu de si leare volontariu;
in Caprera viviat solitariu
che in dun’ imbrogliosu labirintu,
passande vida trista e bisonzosa,
miseru, in cuss’ isola pedrosa.

14

De Sassari s’ eroica brigata
cumbattit cun fusiles e mitraglias,
parizzas bortas est bistada isfatta
in sas pis difficiles battaglias;
sa patria però non l’ est ingrata
ca decorada cun battor medaglias
de oro l’ana pro sas glorias suas
e in dogni bandela bi nd’ at duas.

15

Cun sas medaglias decorada l’ ana
de Sassari sa brigata valorosa,
però, pro ricumpensa, paga cosa
nd’ at da’ sa nazione italiana:
trattad’ est che coloni’ africana
s’ isola de Sardigna generosa,
ismentigande sempre ogni prommissa
totu sas frafaruzas sun’ a issa.

16

Zuseppe Mannu, s’ istoria ‘e Sardigna
iscritta l’ ada de tantas edades,
non l’ an trattad’ in manera maligna
anzis, s’ attentamente bi osservades,
in tantas biddas, in tantas zittades,
b’ at una via pro memoria digna;
su sovranu, ca fit digna persone,
riconnoschente, fattu l’at barone.

17

Savonarola fit preigadore
de sa vera dottrina cristiana,
s’ operar’ ‘e sa cresia romana
cundannaiat cun tantu fervore.
In Firenze, ingratos, cun furore
impiccadu e brusiadu l’ ana:
in vida persighidu l’ ana tantu
e poi lu cherian fagher santu.

18

De santu immortale at sa corona,
Franziscu, ch’ at de poberu s’ insonu,
fattu l’ an de s’ Italia patronu,
est santa Caterina sa patrona.
Antoni, chi fit naschidu in Lisbona,
chi at de sos miraculos su donu,
in Padova li renden tant’ omaggiu
sos credentese in pellegrinaggiu.

19

Enric’ Ottavu de idea pagu ona,
d’ ingratitudine at sa mente piena,
ripudiat Caterina d’ Aragona
pro s’ isposare cun Anna Bolena;
pro ambas de reina sa corona
lis est bistada turmentu e cadena,
mancu de Anna soddisfattu restat
l’ accusat d’ adulteiru e l’ istestat.

20

D’ Eleonora sos meritos suos
d’ eternare ritenen’ opportunu,
in Oristanis riconnoschentes sunu
attinde su monumentu a sos congruos
de maggiu in sa die vintiduos
de su milleottighentosottantunu;
su monumentu in medas l’ amos bidu
e dae Duprè istesit isculpidu.

21

Angelica cor’ ingratu at in su sinu,
est troppu bella però troppu infìda;
traighet a Orlando paladinu
cun su soldadu Medoro s’ est fuida.
Passand’ in dunu buscu, su meschinu,
in sa corzola bidend’ imprimida
s’ iscritta de ogni insoro godimentu
nde girat su chelveddu in su momentu.

22

Non sun totu chi tramas an bordidu:
fit Penelope de tessere istracca,
sende riconnoschente a su maridu
a sos Procios resistit cun fiacca,
finas a cando torrare l’ at bidu
a Ulisse a s’ isola d’ Itaca.
Penelope est bistada affettuosa
cant’ istesit Angelica ingannosa.

23

Amalasunta de virtudes piena
isposat su fradile Teodatu,
poi chi mere de su regnu l’ at fattu
la leat e la ponet in cadena;
in dun’ iscogliu ‘e su lagu Bolsena
che l’ inserrada su vile, s’ ingratu,
poi de un’ annu de tantu patire
senza piedade fatta l’ at bocchire.

24

Ester, bellesa rara senza neu,
resultesit de Persia reina;
sa furca preparada a Mardocheu
de Aman est bistada sa ruina,
salvadu l’ ada su populu ebreu
bistad’ est riconnota che reina,
una segunda fit Nostra Signora,
in Israele la festan ancora.

25

Didone de Cartagine reina
ospitat a Enea e lu ristorada;
l’ istimat issu e issa s’ innamorada
afalzande de Licheu sa chisina,
ma cando l’ abbandonat, sa meschina
pianghet, si disperat e s’ accorada:
a tant’ ingratitudin’ e ingannu
si ch’ imbolat in dunu fogu mannu.

26

Artemisia pro su sou maridu
Mausolo, chi fit re de Caria,
at sa famosa tumba costruidu
ue l’ at prantu cando fit battìa;
l’ an cun tristas istatuas abbellidu
iscultores de rara valentìa,
fit de su mund’ antigu meraviza,
cust’est riconnoschenzia ti nd’ abbiza.

27

Bussone cun s’ ispada l’at s’ iscola,
at nemigos anzenos isconfittu;
Milano cun Venezia l’ an traittu
medas bortas, no una orta sola.
Manzoni pro su cont’ ‘e Carmagnola
una trista commedia at iscrittu:
culp’ ‘e falsos suspettos e raggiros
l’ istestan in su “Pont’ ‘e sos suspiros”.

28

Da’ Pericle l’ an connota in Atene
s’ edad’ ‘e s’ oro in su tempus vetustu,
in Roma l’ an connota pro Augustu
ca totos duos operadu an bene;
a Pericle riconnoshere lu dene
summu guvernadore in sensu giustu,
pro Augustu Roma no est avara
l’ at de sa paghe innalzadu s’ Ara.

29

Giovanna d’ Arco, giovana eroina,
liberat sa franzesa nazione,
poi ch’ at tentu s’ ispirazione
prodigiosa, pro grazia divina,
l’ an brusiada e fatt’ a chisina
in dun’ ispaventosu fogulone;
culp’ ‘e s’ ingrata zente borgognona
l’ an cundennada che un’ istregona.

30

Tando abberu tue ses cunvintu
ch’ ingratitudine b’ at in dogni coro,
a sos eroes Manca cun Scintu
l’ an riconnotu su valore insoro,
ca sa terra de sambene ana tintu
decorados a medaglia de oro:
fin send’ in vida resos immortales
da’ sos riconnoschentes generales.

31

Pensadebei in sa present’ edade
cantu s’ omine est diventadu ingratu,
faghinde dogni tantu unu ricattu
pro irricchire, non pro nezessidade;
in primma si ritiran su riscattu
poi los bocchin senza piedade:
est de s’ ingratitudine su fruttu
si bi at tantas famiglias in luttu.