Sos cazzadores de Bolotana
di Costantino Longu

1

Dae Giove e Latona generada,
Diana de sa cazza ses sa Dea;
sorre d’ Apollo, tantu venerada
da’ sos antigos cun sublime idea;
da’ sos grecos Artemide giamada,
in chelu as su numen de Febea
e in sa terra Diana ti giamana
sos cazzadores chi totus ti bramana.

2

Ecate, in sos abissos infernales
sos cundennnados ti giaman’ a tie,
sa Dea de sa notte ses inie
e de sos sacrifizios fatales,
de sas espiaziones pro sos males
ch’ in vida committidu an nott’ e die:
pro sos cales nde suffrin pena enorme,
e infine giamada ses Triforme.

3

Tue cun fide a Endimione
pastore de Caria as istimadu,
poi, pro aer offesu a Giunone,
Giove che l’ at da’ s’ Olimpu cazzadu,
su cale fit pro espiazione
a unu sonnu perpetu cundennadu,
tue a su monte Latmo lu trasportas,
ti l’ isposas, lu sanas, lu cunfortas.

4

Su tempiu tenias in Efesu,
un’ ‘ e sas meravizas de su mundu,
a su cale Erostratu furibundu,
pro lu distruer su fogu at azzesu.
Benit riedificadu, est torra resu
famosu, ma Nerone sitibundu
de noas conquistas, lu sacccheggiat
e in barbaru modu lu danneggiat.

5

Infine dae nou sos Iscitos
a su tempiu tou an postu fogu;
restan’ ancor’ in terra sos granitos
pro testimonianza in cussu logu.
Apelle cun Parnasu infinitos
dipintos fattu b’ an cun disaogu,
e l’ an su tou tempiu divinu
decantadu Ipponate e Callinu.

6

Servio Tullio pro te l’ edificada
unu tempiu nou in s’ Aventinu,
ue dogni romanu zittadinu
ch’ amat sa cazza a tie sacrificada;
e Ariccia a tie glorificada
ca de su lagu Nemorensis vicinu,
unu tempiu famosu pro te b’ ada
inue tue benis onorada.

7

Tue Diana cun cultu paganu
fis celebrada in s’ antighidade,
ca pro su grecu populu e romanu
fisti tue famosa deidade.
Deo leande sò sa pinna in manu
pro t’ ammentare in custa noa edade,
in Bolotana chi tantu ti venèrana
sos cazzadores chi dae te isperana.

8

Si a sos chi a tie t’ invocan’ assai
render lu des su patrociniu tou,
t’ amos a fagher unu tempiu nou
subra sa chima de su monte Palai,
e pro no esser ismentigada mai
ognun’ offrire su sacrifiziu sou
dede, cantande cun innos de gloria
in onor’ a Diana venatoria.

9

Pro rinnovare sas antigas festas
cun sas pius suaves cantilenas,
tue chi da’ s’ Olimpu manifestas
grazias subra sas cosas terrenas,
faghe e cunzedi chi custas forestas
de selvaggina siana pienas:
in dogn’ asperu littu, in dogni runda,
de perdigas e leperes abbunda.

10

Cun bonu coro a tie pro t’ offerrere,
crabittoso, anzones e bitellos,
sos cazzadores bezzos e novellos
cando trattan sa cazza de l’ abberrere,
totu a su bersagliu potan ferrere
de sas feras faghindende masellos;
che cazzadores bonos si signalene,
pro issos nd’ attana e chi nde regalene.

11

Faghe chi dae nou sos murones,
cherbos, bitteras, abbistos crabolos,
si bidan in sos nostros idatones
currer a trumas cun lezeris bolos;
e faghe chi masedos sos sirbones
si nd’ enzan fin’ a domo solos solos:
si nd’ enzan senza motu inferocidu
a u’ est sa padedda cun s’ ispidu.

12

Faghe chi aumenten sos assiles
e aumentene sos raros visones,
e aumenten puru sos mazzones
pro nd’ ottenner pelliccias signoriles,
però non chirchen mai in sos cuiles
che in primma berbeghes e anzones:
prosperen puru in custos terrinos
sos candidos, pregiados ermellinos.

13

A Pane de sa cazza protettore,
poi de m’ esser invocadu a Diana,
m’ invoco puru cun matessi ardore
comente in Grecia invocadu l’ana,
chi cun sa oghe ch’ incutit terrore
sas feras che las boghet dae sa tana:
a una a una passare las fettada
ue su cazzadore las isettada.

14

Si a sa poesia ses devotu
oh cazzadore cumprender lu podes,
chi a calicunu ap ‘a dare lodes
però lodare non bos poto totu,
e si cun calchi satiricu motu
a calicunu l’ ap’ a fagher frodes,
nessunu a sa giustizia si appellede
ne mancari l’ offenda mi carellede.

15

Perdonade s’ in cust’ occasione
a bassesas poeticas che falo:
sa neghe est de Fuieddu s’ imbroglione
chi goi m’ at prommissu bos signalo:
“Bastet chi nos cumponzas sa cantone,
unu lepere mannu ti regalo!”
Beru, mi l’ at prommissu cussu lepere,
tota vida però mi l’ at a depere.

16

Si si tuccat a cazza Fuieddu
in cumpanzia de Zuseppe Piga,
cando agatan calchi curcuriga
che li ettan sa manu a su naseddu;
pro chi non lèt sa trazza su catteddu
che la collini nande chi est perdiga,
intantu si la coghen’ a pienu
mancari siat dae ortu anzenu.

17

Cando che dan’ inue b’ at ortalissia,
chi tramatas bi nd’ at e melinzanas,
est che cando bi passet sa zustissia
inue passan cussas bonas lanas;
cazzeande bi proana delissia
sempre inue b’ at friscas funtanas,
cresura inviolada non nde lassana
non coizana nudda inue passana.

18

Franzischeddu tribagliand’ in su bancu
est mastru ‘e linna de perfettu istile,
però cando isparat su fusile
tancada s’ oju destru e-i su mancu:
si cumpanzu bi giughet a fiancu
li podet ferrer a su muzzighile,
poi cando sos ojos los abberidi
frastimat ca perdiga non nde feridi.

19

S’ arberi Bachis Antoni Mesina
nde faghet de sas feras disattinu:
istullos piusu de una chentina
bidu bi nd’ ada subra de un’ oppinu;
isparat forte a cussa puzonina
ma, s’ iscuru, pro barbaru destinu,
invece de nde falare calchi pezzu
nd’ at rutt’ a terra un’ oppinu ezzu.

20

At Pietrinu Murgia bon’ idea,
che cazzadore a nemos est segundu,
est isparande tantu furibundu
chi mi paret sordadu in sa trincea;
postu l’ an pro bersagliu una cadrea
si li podiat toccare su fundu:
ispaventosu su fusile zoccada
ma però sa cadrea non la toccada.

21

Una die Pusuddu a cazza b’ andada
chi fit proighinande in custa zona;
a sa torrada unu li domandada:
“Si ti disturbo Zuseppe perdona,
su cane, su fusile lu cumandada,
ite novas, as fattu cazza ona?
A cantu paret non ti bido tristu,
su tascapane l’ as bene provvistu.”

22

“Non penses ch’ isparande mi discoide –
rispondet a su chi fattu li at pregunta –
grascias a Deus non disizo aggiunta,
cheres su tascapane chi l’ isboide?”
Osservat cuddu e unu coccoide
de su fusile bi fit in sa punta;
pro chi sa fera esseret minuda
giughiat saliazzu e fit corruda.

23

In bidda nostra Billieddu ‘Edola
est de sos prusu chi s’ at fatt’ onores,
sas perdigas chi bidet bola ‘ola
nde las imbolat mannas e minores;
como a cazza b’ andat a sa sola
pro no esser cun zertos cazzadores:
e cussos cazzadores chi non mirana
cando lu iden garrigu suspirana.

24

Ma no est solu Billieddu ‘Edola
in Bolotana grande campione,
Zuanne, su fizu de Peppe Carbone
in cazza russa l’ at fatta s’ iscola;
a su nuraghe de Tittirriola
isparesit creindelu sirbone,
su tiru a dortu intantu ch’ est bessidu
e at fertu a su nuragh’ ‘e Montestidu.

25

Bella l’ at cumbinada Antoni Manca
cando sa vista la giughiat giara,
de Sas Costas est intro sa tanca
in cumpagnia ‘e Bachiseddu Zara:
porcos at bidu in duna calanca,
s’ at barziadu su fusile a cara
e fattu fogu no at in debbadas
però at mortu duas sues signadas.

26

Ambos cumpanzos curtos sunu a ue
est de morte partidu su signale,
ma cand’ an bidu truncas e giuale
ch’ in origias giughiat dogni sue,
tiu Bachiseddu isclamesit: “Tue
Antoni caru ses andadu male!
Fuimos senza muida né sonu
in primma chi accudat su padronu!”

27

Primma ch’ anderen sos tiros a dortu,
Antoni, da’ sa sorte favoridu,
unu porcrabu puru aiat mortu,
ma de su cantu chi ana timidu
lassadu l’ ana senz’ esser regortu;
poi de pagas dies, impudidu,
chi a cazza torrados sun’ in medas
apidu l’ an cun sas sues masedas.

28

S’ istan calmos, su pizzinnu e su mannu,
invec’ ‘e fagher s’ iscattu ‘e sa frizza,
sa provvista de lardu e de sartizza
si aian buscadu pro mes’ annu;
su mere pro chi tentu apat su dannu
non fit inie tentande a sa rizza:
senz’ annuzu godidu aian totu,
su porcarzu restadu est sempre ignotu.

29

Su maresciall’ Olivas est usande
zertas muniziones pagu adattas;
una die unu lepere passande
lu idesit in logu senza mattas,
isparat su fusile coittande

una pischedda fertu at de tramattas:
fuit su lepere cun mossas abbistas
e restan sas tramattas totu pistas.

30

De oju abbistu e de brussu saldu
Angelinu Salaris est bistadu:
at mortu unu porcrabu, ma faladu
non l’ at buttiu de sambene caldu,
proite at fattu che a Maramaldu
ch’ a Franziscu Ferracciu at accabbadu
in subra de su colle Gavinana:
bell’ e mortu presentadu bi l’ ana.

31

Boreddu Sogos sempre imbenugiadu
isparat pro puntar’ ‘ene piusu;
in cazza russa unu porcu at puntadu
ma s’ agattesit puntande delusu,
ca si tuccat su porcu e bortuladu
l’ at su meschinu a marcas in susu;
bidindesi un’ apprettu gai bruttu
dae manos su fusile che l’ est ruttu.

32

Felice Dessì pienu d’ energia
de tiros a su entu che nd’ imbolada;
si sa perdiga incolume si ch’ olada
tando li tirat sa fotografia;
non nde l’ importat pro chi restet bia,
mirende su ritrattu si consolada:
su chi non podet collire sa raffica
lu regollet sa lastra fotografica.

33

Su Segretariu in motocicletta
bessinde a cazza nde pesat burdellu,
prus de una nd’ isparat doppietta
ma niente non buscat pro flagellu;
cando nezzessidade nd’ at de petta
toccat chi si la lèt dae masellu;
a folz’ ‘e zoccos la faghet sa moida
ma torrat cun sa cazzadora boida.

34

B’ est su veterinariu chi padeddas
nd’ ischit fagher modernas e antigas,
cando non podet buscare perdigas
isparad’ a sas merulas nieddas;
si sos porcrabos li essin’ a cheddas
no impreat ispidos né cadrigas:
issu fera manc’ una nd’ ispettorrada,
licchidu ch’ essit, licchidu nde torrada.

35

Giuanne Bombetta cun devozione
est unu seguace ‘e sant’ Ubertu;
si disizat de gloria cobertu
m’ ancora non si dat s’ occasione;
cant’ e prus manna l’ at sa passione
pius pagos puzonese nd’ at fertu:
pro ch’ istet cun su fusile ticchi-tacca
su port’ ‘e s’ arma pagat dae burzacca.

36

Si s’ abertura ‘e sa cazza est vicina,
cun su fusile e varias pistolas
s’ allenamentu fahet in coghina
cun sas padeddas e sas cassarolas;
proite chi li paren selvaggina,
porcos, assiles, cherbos e crabolas:
faghinde allenamentu si recreada
e a cazz’ abberta mai las impreada.

37

Su mastru de iscolas Remund’ Uda,
ch’ est de sos cazzadores Presidente,
issu b’ andat a cazza frequente
sa puzonina preferit minuda
e poi non che falat in “battuda”
chilcat sas baddes chi sun prus serente;
cando si cuat dogni puzoneddu
tando chilcat antunna e cugumeddu.

38

Pasqualinu Longu su arberi
est unu cazzadore dilettante,
faghinde s’ arba de manu est lezeri
ma cazzeande at sa manu pesante;
paret a sa cartuccera carbineri
ch’ est bessinde in chirca ‘e latitante,
ma sa fortuna sua est sempre cudda
cartuccias medas e perdigas nudda.

39

Boranzelu Leone no at frenu,
parizzos nd’ at guastu de fusiles;
si cazzeande at oras ostiles
issu calmu nde restat e serenu,
si ateru nò su tascapane prenu
si nde attit a domo de iscobiles:
pro chi senz’ untu li restet su murru
battit cun ite mundare su furru.

40

Una die Boranzelu Leone
culpa de unu tiru andadu male,
o puru pro sa pag’ attenzione,
mort’ at sa cane pro sorte fatale,
poi che l’ at bettada in s’ istradone
pro narrer chi l’ at morta su postale:
pro forza cudda ch’ istaiat frimma
in terra, ca fit morta dae primma.

41

Est abberu Carmelinu Pitzolu
su cazzadore pius valorosu,
cand’ ‘e perdigas lu pesat su olu
at un’ iscattu ch’ est meravizosu;
pro chi sas prus las boccat issu solu,
ca est de animu troppu generosu
e c’ a sa consueta legge ubbididi,
cun totu sos cumpanzos las divididi.

42

Becciu puru pienu de azardu
cando bi est de porcos in su logu,
mannu si l’ allominzat unu fogu
pro s’ arrustire tutturros de lardu;
sezzidu gasi acculzu a su cardu
no at paura ch’ istet facci grogu:
si su porcrabu in sa cazza s’ acculiada
issu a forz’ ‘e fumu che l’ isuliada.

43

Una die in cazza volonteri
in sa riserva ‘e Oseddo s’ est trattesu,
però, s’ iscuru, appenas chi at intesu
chi fit inie su brigadieri,
si est tuccadu a currer lezeri
bessidu ch’ est in su Zaramontesu:
est chi frimadu l’ an duos pastores,
si non’ orientadu fit a Mores.

44

Nigola Ledda unu attu teniat
chi coniglios buscàda e puddighinos;
cando in cazza che consumaiat
in debbadas cartuccias e bottinos,
goi sa muzere l’ improveraiat:
“Tue sì chi ses unu ‘e sos meschinos!
Pro essire gai menzus t’ ista cue,
mi nd’ attit prus su attu chi non tue!”

45

De cazzadores abiles che Lauru
chi che nd’ appat un’ ateru non creo,
tenet s’ abilidade de Teseo
cando mortu lu at su Minotauru;
si l’ enit a dananti su Centauru
narat: “Finas cun tegus la peleo!”
Ca in favore l’ est sa dea greca
manc’ unu colpu li faghet cilecca.

46

Orlando Porcu e Giuanne Culèo
sun cazzadores de mala fortuna,
cand’ ‘e perdiga nd’ occhin calicuna
che l’ amos a mandare a su museo;
cussos duos de petta ‘e cazza creo
nde sun peus de me a sa zeuna:
sas perdigas salarzana e assustana,
cando remuin minestrone ‘ustana.

47

Peppe Radeschi como ch’ est bezzone
ma primma fidi unu Rodomonte;
non bi nd’ ada de arbure in su monte
chi non bi appat mortu unu sirbone;
isparaiat a perfezione
de fiancu l’ esseret o de fronte:
a cantu naran sos amigos suos
a dogni tiru nde occhiat duos.

48

Zuseppe Muzzigone, cun appentu,
fit cazzadore de perfettu istile;
vintichimb’ annos bi cheret a chentu
ma paret in s’ edade giovanile;
naran chi l’ at iscrittu in testamentu
chi, cando si che morit, su fusile
bi che lu ponzan intro de sa bara
ca est sa prenda sua pius cara.

49

Tineddu Corda puru fit famadu,
che a issu non che nd’ aiat medas;
fit campione in su tempus passadu,
meritat chi s’ onore li diedas,
a isparare fidi abituadu
a sas feras arestes e masedas:
como non ch’ ogat prus manc’unu tiru
ca l’ at postu su tempus in ritiru.

50

B’ est Costantinu Longu, su pastore,
chi sempre su fusile at a su fiancu;
bessidu dae s’ oru de unu bancu
che li est unu lepere minore,
iscattat e isparat cun furore
ma mortu l’ ada su mascru biancu:
mentres creiat de ogare fama
su menzus mascru nd’ at perdid’ ‘e s’ ama.

51

Zuseppe Iscarpa in chilca ‘e lode
cun Checco Latte s’ est postu in caminu,
che sun bessidos a cudd’ ala ‘e Sa Code,
ue, in s’ oru de unu trainu,
isparadu at Zuseppe , su pius prode,
e mortu l’ at su dindu ‘e don Peppinu:
appenas morta sa fera distinta
nde l’ an battid’ attaccad’ a sa zinta.

52

Totos duos cuntentos fini meda
ca isperaian de ogare insonu;
petta fit chi faghiat brou onu
pro chi esseret de fera maseda,
ma cando fin beninde in Ozastrera
ecco chi lis abbozat su padronu
su cales lis at nadu in modu feu:
“Abbisu cussu ch’ est su dindu meu!”

53

Pienos de irgonza e de affannu
issos non tenen azza de negare,
(poi chi cussu fit su dindu mannu
su ch’ aiat in mesu pro accastare),
ca prontos sunu a pagare su dannu
pregan ‘ a don Peppinu a perdonare:
e a forza de istare dai e dà
Checco Latte l’ at fattu un’ armuà.

54

Send’ in s’ iniziu de sa carriera
sa fam’ insoro fattu at ischifittu,
ca don Peppinu nd’ aiat dirittu
si sun cumpostos in custa manera:
Zuseppe a don Peppinu s’ olivera
pro un’ annu l’ at zedidu in affittu;
da no isparare cun perfettu grabbu
b’ at perdid’ in sos benes de su babbu.

55

Totore Filia a dies de oe
possedit veramente mira adatta;
bidu ada in pinna de una matta
duas origias mannas moe moe,
nesit tra issu:”Conto summu eroe,
isparo e d’ est sa cazza bell’ e fatta.”
Lu creiat unu lepere a sa sola
inveces fidi unu leper’ ‘e mola.

56

Fit cun Angelu Fadda, chi devotu
est a Diana e l’ istimat cun gustu;
ma totos duos nd’ an collidu assustu
cand’ an bidu su pegus senza motu;
intantu l’ an regortu e si l’ an cottu
a buddidu, a cansola e arrustu:
s’ an cottu cossas, petorras e fiancos,
ma nd’ an pagadu vintimiza francos.

57

Pro non lu denunziare a su pretore,
ca nde podiat perder su fusile,
tota canta sa sida ‘e su cuile
bi l’ at a Pirri carrada Totore;
e Angelu l’ at fattu cun suore
unu paz’ ‘e iscarpas a istile:
pro no aumentare su burdellu
lis est costada che pett’ ‘ e itellu.

58

Pascale Motzo, nou cazzadore,
bidu at de perdigas unu olu
numerosu: “Las bocco deo solu-
nesit – si m’ andat sa sorte in favore.
Tres nde regalo a Tonia, tres a Tore,
a Sancis de nde dare ap’ oriolu;
su restu, si ogni tiru bene affilada,
bi nd’ at pro mamma, mancari ch’ ispilada!”

59

S’ atera die, pro non b’ aer briga,
solu solu l’ at fatta sa tuccada
e cussu olu sì pesadu l’ ada,
ma no at mortu manc’ una perdiga.
Unu lepere, chi dae sa frommiga
la giughiat sa conca isboidada,
in duna caminera l’ at regortu
ma chie nd’ ischit da’ cando fit mortu.

60

Giovanni Falchi est veru campione,
isparande li alen sas farrancas;
ischit sas tanas, ischit sas calancas
de ue b’ at fera in s’ aidatone;
una die at mortu unu mazzone,
però l’ at mortu ca fit a tres ancas:
cheret, pro fagher tiros fortunados,
leperes e mazzones mutilados.

61

Gennaro pro sa cazza nd’ est fanaticu,
in sa campagna nde faghet de giros;
pro unu lepere mannu chimbe tiros
ch’ ogat cun su fusile automaticu;
intantu cussu lepere selvaticu
lassat su cazzadore cun suspiros,
ca che pigat currinde riu riu
senza esser feridu, ancora iu.

62

Pro sa brutt’ iscalogna chi at suffertu
Gennaro, Toni Canu si nd’ est risu;
unu conigliu li essit de improvvisu,
l’ isparat, ca de lu ferrer est zertu,
invece a su cane suo at fertu,
gai sa mala sorte si an divisu:
a cuddu li est su lepere fuidu
ma issu nde tenet su cane feridu.

63

Signor Loi, chi est de Campidanu,
a sos cabesusesos los imparada;
su antu si lu dat chi cand’ isparada
manc’ unu tiru non ch’ ogat invanu.
Però, si buffat a sero e manzanu
sos volatiles bene non separada:
cando s’ agattat allegru ‘e vernaccia
leat su cuccumiau pro beccaccia.