  
      ////////////////////////////  
         
      PUBBLICATO IL CD “S’INNU 
        DE SA NATZIONE FORTZA PARIS!” DI MARIO PUDDU PRESENTAZIONE UFFICIALE 
        AL CINETEATRO DI SARDARA IL 13 APRILE 2013 
      //////////////////////////// 
        
       
      Un inno nazionale 
        è solitamente un significativo componimento poetico accompagnato 
        alla musica; dedicato alla patria e all’esaltazione-rafforzamento 
        degli ideali identitari nazionali che riflettono storia, cultura, valori 
        e caratteristiche fondamentali di un popolo. L’inno rappresenta 
        un alto momento di unità nazionale ed ha la funzione, come e al 
        pari della bandiera, di stimolare “il senso di identità collettiva 
        di un popolo” e richiamare l’idea di Nazione. Gli inni vengono 
        eseguiti nei momenti celebrativi ufficiali e più solenni della 
        vita collettiva di una Nazione: durante gli incontri tra Capi di Stato 
        e di Governo; in ricordo dei Caduti a difesa della Nazione; per gemellaggi 
        tra comunità di diverse Nazioni o in occasione di manifestazioni 
        sportive internazionali.  
        Anche per la “mancata” Natzione de Sardigna sono 
        stati scritti alcuni inni, in diversi e particolari momenti storici, che 
        rappresentano tutt’ora delle importanti pagine di letteratura e 
        di idealità (es.: Cunservet Deus su Re!, di Vittorio Angius 
        e Su patriotu sardu a sos feudatàrios – Barones 
        sa tirannia dell’ozierese Francesco Ignazio Mannu). Alcuni 
        anni fa avevamo apprezzato l’originale composizione Pàtria 
        amada di Benito Saba, opera premiata nell’edizione 2009 dell’Ozieri, 
        mentre ora si concretizza la pubblicazione in CD della lirica Fortza 
        Paris! (S’Innu de sa Natzione) di Mario Puddu che ha il “seme”, 
        oltre l’auspicio, per diventare l’inno di tutti i sardi.  
        L’opera, che verrà presentata ufficialmente il 13 aprile 
        2013 al Cineteatro di Sardara, è nata dal sinergico impegno artistico 
        tra l’autore del testo Mario Puddu e il M° Mariano Garau di 
        Iglesias, musicista cresciuto sotto la guida del grande Pietro Allori, 
        che ne ha composto la musica. L’esecuzione musicale è affidata 
        alla Banda Musicale “Ennio Porrino” di Arbus, diretta dal 
        M° Giovanni Foddai, mentre per la parte vocale contribuiscono il Coro 
        di Iglesias, diretto da Mariano Garau, il Coro Polifonico “Città 
        di Sanluri”, diretto da Antonio Pittau e il Coro Polifonico “San 
        Sebastiano Martire” di Arbus, diretto da Anna Maria Dessì. 
        Mario Puddu, nativo di Illorai e residente a San Giovanni Suergiu, è 
        autore del romanzo Alivertu, della raccolta lirica Pro chi libbera torres 
        e sias!, del Ditzionàriu de sa limba e de sa cultura sarda 
        e della Grammàtica de sa limba sarda, tutte opere pubblicate 
        per l’Editore Condaghes. (08-03-2013) 
        _______________________________________________________________  
        
      S'Innu de sa 
        Natzione Fortza paris! 
      Cust'innu bolet èssere 
        una proposta, unu sèmene betau in sa terra bona chi est su coro 
        de is Sardos. Coro bonu, eja, e medas bortas fintzes tropu e guvardu puru 
        cun is istràngios chi nosi dóminant (o chi benint a nosi 
        salvare!…), e prus de una borta susuncu, arrestigu, e tirriosu puru 
        cun is Sardos etotu, ma no ca is Sardos no teneus sa capacidade de nos'istimare! 
        Is Sardos ischeus tènnere sentidos fortes e bonos puru e si pentzaus 
        male de noso etotu tocat solu a ischire e cumprèndhere poite.  
        A lígere s'istória de is úrtimos séculos, 
        unu domíniu chi nudh'àteru si podet nàrrere si no 
        domíniu nosi at fatu fàere allenamentu a sa disistima tra 
        noso, a pèrdere fintzes sa fidúcia necessària chi 
        depeus tènnere in noso etotu, nosi at portau a isperare solu in 
        chie no est pentzandho a noso si no coment'e terra de afàrios chi 
        no torrant paris cun is nostos. E is arresurtaos giai si bient puru in 
        dónnia cosa, de s'economia, a sa demografia, a sa cultura, a su 
        guvernu: unu pópulu disastrau e sèmpere de prus ispérdiu 
        emigrau! Agiummai no ischeus mancu chie e ite e ne ue seus, gente cun 
        is orrodas isgónfias cun pagu e nudha fidúcia e isperàntzia 
        in noso etotu, chentza entusiasmu perunu po is chistiones nostas: is Sardos 
        current in medas e si callentant solu si benit calecunu de fora a nosi 
        pigare che a sèmpere. E noso sigheus a dipèndhere, a prànghere 
        e a fuire. 
        Ma in su coro de is Sardos puru podet crèschere, e fàere 
        totu s'isvilupu necessàriu, su sèmene bonu de s'istima, 
        de su coràgiu, de s'isperàntzia, po che arresurtare a èssere 
        gente, unu pópulu, una natzione de gente líbbera e responsàbbile 
        de su destinu nostu fintzes in custu mundhu fatu a bidha, ca assumancu 
        sa Sardigna dhue depet èssere po is Sardos. 
         Sursum 
        corda! s'iat a pòdere nàrrere pentzandho a comente 
        seus oe disanimaos e a comente tocat a èssere. E si custu incídiu 
        e incoragimentu tenet sensu po andhare abbia a su Segnore, Segnore de 
        sa libbertade e de sa responsabbilidade assoluta, ateretanti ndhe tenet 
        po èssere gente, po fàere su matessi camminu de sa libbertade 
        e de sa responsabbilidade, po èssere umanidade in prenu! 
        Ndhe depeus artziare sa conca e is ogos chi portaus de tropu tempus abbasciaos 
        po sa bregúngia e is bregúngias e dannos de su domíniu, 
        castiare in fàcia sa realtade nosta e angena e istare in su mundhu 
        cun sa matessi dignidade de is àteros pópulos. No est su 
        "orgoglio" de is cosas chi no podeus contare a bàntidu 
        (cosas de rimproverare a noso etotu ndhe teneus e mancu pagas), ma s'ànimu, 
        su coràgiu, úmile, seguru e firmu, de totu sa dignidade 
        chi teneus e depeus tènnere ca seus noso puru umanidade. 
        Su sensu de un'innu natzionale est custu de incidare a tènnere 
        coràgiu, ànimu, isperàntzia, a nosi arreconnòschere 
        e istimare nos'àteros etotu, a nos'identificare coment'e pópulu 
        e fàere fortza paris po totu su chi nosi pertocat de diritu e de 
        dovere, e fintzes coment'e méritu, in terra nosta, ca de seguru 
        no nosi mancant is capacidades si pagu pagu arrennesceus a s'iscabbúllere 
        de is illusiones e ingannos de chie nosi bolet dipendhentes po torracontos 
        chi no funt in su diritu e dovere colletivu de sa natzione sarda. 
         
        Cantos innos natzionales? 
        Is Sardos nosi podeus cunsiderare, oe, nau a sa campidanesa, iscallaus 
        (de su 1848 e 1861 fusi, confusi, e fintzes profusi po totu su 
        chi àtere ndhe at bófiu fàere de noso e de sa terra 
        nosta). Epuru prus de unu at pentzau a un'innu natzionale e assumancu 
        unos cantu ndhe depo pònnere in contu. 
       a) Su primu «Hymnu 
        sardu nationale» est cussu chi at iscritu Vitóriu Angius, 
        Cunservet Deus su Re!, cantau sa primu borta in Castedhu su 1844. 
        Si biet chi su cuncetu de natzione e de sardu in sa conca de cust'ómine 
        no fiant ancora cunfúndhios cun cussos de s'Itàlia (depiant 
        ancora bènnere is annos de is "guerre d'indipendenza" 
        po fàere s'istadu Itàlia, e su rullu cumpressore suo po 
        "fare gl'Italiani" istrecandho s'identidade nosta).  
        Ma ite àteru si podet cunsiderare cust'innu si no su càntidu 
        de Sardos istérrios a tapeto po unu rei (e passet ca fiant tempos 
        de monarchia) istràngiu e pruschetotu atore principale e in prenu 
        de su domíniu piemontesu chi at disastrau is Sardos de is tempos 
        de tandho e de apustis? Bastat giai custu Cunservet 
        Deus su Re! po cumprèndhere ite fut semenandho V. Angius: 
        s'importante fut a "cunservare" su rei, e is Sardos si podiant 
        iscallai puru, po issu! Sardos eja, natzione puru, e cantu coragiosos! 
        («solu in sa morte cèdere/ soliat su sardu») ma 
        po serbire is àteros e no po sa dignidade, po su bisóngiu 
        e libbertade de su pópulu nostu!  
        Si cunsiderent custos versos po cumprèndhere méngius: «Indica 
        un adversariu / Et horrenda da su coro / Scoppiat s'ira ipsoro /A unu 
        tou cinnu, o Re!» e «Comanda su qui piagati / Si bene troppu 
        duru,/ E nde sias tue seguru / Qui hat a esser factu, o Re!». Chie 
        est su «adversariu» de is Sardos? Contr'a chie «scoppiat 
        s'ira» de is Sardos? Nosi dhu narat unu rei istràngiu e colonizadore 
        de is Sardos! Is Sardos depeus tènnere is nemigos chi decidint 
        is àteros! E deasi a is Sardos dhos ant arruolaos, coment'e bona 
        carne da macello, e fatu fàere totu is guerras chi at 
        tentu de fàere s'Itàlia, de cussas de sa libberatzione sua 
        a cussas de sa colonizatzione de is africanos: Austríacos, Francesos, 
        Líbbicos, Abbissinos, Albanesos e àteros. Piemonte e Itàlia 
        nosi ant fatu fàere su ruolu de "mastini", de 
        is canes "fedeli, obbedienti", "diavoli rossi", 
        fintzes "eroi" e "medaglia d'oro" in 
        gherra bochindho "nemici", ma bonos a nudha e delincuentes, 
        "banditi", taglionaos puru in logu nostu (si pentzet 
        solu a s'istória de Samuele Istocchinu de Àrtzana o de Raimundu 
        Atzeni de Arbus po no cricare totu sa chistione de is "banditi" 
        sardos). 
        In sa matessi idea, de tapeto cunfúndhiu cun chie dhue passat apitzu, 
        est in prenu su prus reghente Dimónios (ca calecuna idea 
        de fàere custu a innu natzionale no mancat!): si podet solu aciúnghere 
        chi coment'e classificatzione de is Sardos, e ideale de identificatzione 
        cun is dimónios, no est mancu malu!… 
        Pregonta: Is Sardos nosi depeus ancora istèrrere 
        a tapeto po is istràngios e sighire a fàere sa peus istória 
        ischifosa chi aus connotu e seus connoschendho? Giai est tempus de dh'acabbare 
        cust'istória maca, po èssere una bona borta gente cun sa 
        dignidade de sa gente e fàere un'istória chi tenet sétiu 
        no solu po noso ma po totu s'umanidade! 
      b) Un'àteru 
        testu chi si pentzat de propònnere coment'e innu natzionale est 
        cussu de F.I. Mannu, Su patriotu sardu a sos feudatàrios, 
        cumpostu in su trumbullu de sa gherra de is Sardos, cun sa ghia prus connota 
        de Giommaria Angioy (1795-96), po che bogare su feudalésimu chi 
        at iscaminau e iscambau sa Sardigna e is Sardos fintzes a tempos chi in 
        dónnia parte de s'Europa custu sistema económicu, sociale 
        e políticu fut isparéssiu de séculos ma agguantau 
        in Sardigna 'gràtzias' a su domíniu piemontesu. 
        Su patriotu sardu a sos feudatàrios, prus connotu coment'e 
        Barones sa tirannia, tenet totu un'àtera dignidade de 
        is chi apo numenau innanti. Tocat de nàrrere chi s'idea de is Sardos 
        coment'e natzione (e de su sardu coment'e limba natzionale) in cussos 
        tempos giai dha teniant (sa cunfusione naschet cun s'Itàlia/Regno 
        d'Italia prus de mesu séculu apustis); ma tocat a nàrrere 
        puru chi est in is úrtimos barant'annos de s'istória nosta 
        prus reghente chi si foedhat e creschet s'idea de natzione sarda e de 
        totu su chi dhi pertocat. De seguru no fut custa s'idea chi portaiat in 
        conca F.I. Mannu, e ne po s'iscopu nostu at iscritu s'innu, cun totu chi 
        s'idea de sa Sardigna coment'e colónia de is Piemontesos giai dha 
        teniat crara (fintzes si no at fatu sa fine de Angioy e ne de medas àteros 
        Sardos bochios e ingaleraos, ma fatu carriera cun su domíniu). 
        Cust'innu est in poesia una summa de s'istória de is Sardos, 
        fata comente si podet fàere in 47 pesadas, e tenet s'iscopu de 
        mòvere is Sardos po s'iscabbúllere de is barones isfrutadores 
        parassitas. Ma fintzes cun totu s'arrespetu e aprétziu chi dhi 
        tocat e dhi depeus (làstima chi sa gente no dhu connoscat, ca dhue 
        podeus lígere fintzes is peus cosas de s'istória de oe), 
        no est però testu addatu in peruna manera po èssere un'innu 
        natzionale. 
        Intanti, de unu testu deasi longu si acabbat chi si ndhe cantat solu una 
        parte, in pràtiga si cantant is pesadas 1, 46 e 47. 
        E ite narat? Provaus a cunsiderare is versos «custa, póbulos 
        est s'ora», «como chi est su filu ordidu», 
        «candho si tenent su bentu» chi si ligent in is pesadas 
        46 e 47: podent andhare bene in d-una situatzione comente fut cussa de 
        is bidhas chi a unas a unas si fiant cumenciandho a furriare a is feudatàrios 
        (e comente s'iat a pòdere nàrrere fintzes de oe). Ma un'innu 
        natzionale depet fàere una cosa chi andhat bene sèmpere, 
        ca est ora sèmpere, e no solu como o custa, po s'iscabbúllere 
        de is abbusos, e si est su bentu tocat a dhu fàere 
        pesare noso fintzes si no si pesat a solu, e sèmpere tocat a 
        ordire su filu de sa libbertade e de s'arrexone de is cosas giustas. 
        Un'innu no podet èssere una cosa chi balet po una pariga de annos. 
         
        Ma, mescamente, a chie est foedhandho e ite dhi narat cust'innu? Est foedhandho 
        a is barones (Procurad'e moderare, barones, sa tirannia!): prus 
        indiritzu isbagliau no si ndhe podet agatare po un'innu natzionale, fintzes 
        faendho contu chi is barones puru si podent cunvertire a un'ideale giustu 
        (ma si podet isperare chi dhu fatzat solu calecunu) o chi oe, mutatis 
        mutandis, no ischeus mancu prus chie funt is barones, ma giai est 
        craru ca dhue ndh'at e mancu pagos, e parassitas e aprofitadores che a 
        sèmpere.  
        Ma est a su coro bonu, a sa bona volontade, a sa cusciéntzia, a 
        s'inteligéntzia e cultura civile de totu sa gente chi tocat a foedhare, 
        no a su portafógliu surdu o a sa piedade de is isfrutadores! 
        E si provet a pentzare ite bolet nàrrere cussu procurade de 
        moderare sa tirannia! Duas cosas ambas duas assurdas: 1. unu pópulu 
        ingenugau pregandho, pregandho is barones!; 2. chi sa tirannia giai andhat 
        bene: andhat male solu si est tropu, e tandho bastat de si moderare, de 
        no esagerare! 
        Sa tirannia, custa puru de cunsiderare mutatis mutandis, andhat 
        male sèmpere e totu; e si est a pregare depeus méngius pregare 
        a Deus, no is barones. Comente dhue at un'àtera idea assolutamente 
        isbagliada: s'ammeletzu (si no, pro vida mia, torrades a pè 
        in terra!). Unu pópulu si depet iscabbúllere, no meletzare 
        nudha a neune! 
        Depeus pentzare bene a su chi is Sardos aus fatu, a propósitu de 
        domíniu sociale e mescamente istràngiu, ca custu, su domíniu 
        istràngiu, est su chi at amparau fintzes su domíniu sociale 
        a is tempos de sa rivolutzione angioina e ancora dh'amparat e pruschetotu 
        est sa chistione prus manna, sa chistione vera de is Sardos ancora e sèmpere 
        de prus in is tempos de sa responsabbilidade nosta, oe.  
        Is versos 7-8 de sa primu pesada narant: e comintzat sa passéntzia 
        / in su pópulu a mancare. Custu de cumenciare a mancare sa 
        passiéntzia, si seus arregistrandho unu fatu naraus de crònaca, 
        si deasi est, deasi tocat a nàrrere. Ma a dhu pònnere coment'e 
        testu de un'innu natzionale est abberu cosa chi no istat bene ne in chelu, 
        ne in terra e mancu in s'iferru! Iat a èssere chi sa passiéntzia 
        de is Sardos est prus de dughentos annos cumenciandho a bènnere 
        mancu e dha proponeus po àteros séculos puru? Ite passiéntzia 
        est istétia e depet sighire a èssere custa de is Sardos? 
        Iat a pàrrere prus sa passiéntzia de is burricos, o de is 
        dormios, de is pistadores de abba, chi no sa passiéntzia de s'arrexone 
        de gente ischidada chi portat conca! 
        Ca intanti sa chistione de is Sardos arrechedet totu sa passiéntzia 
        e s'impegnu de una vida, in totu is séculos, ca sèmpere 
        sa gente depet èssere gente, e no depet èssere sa passiéntzia 
        de un'aconcada sa die chi perdeus (perdeus!)… sa passiéntzia! 
         
        Sa passiéntzia de baliare is peus cosas trotas tocat a dha pèrdere 
        totu, antzis tocat a no ndhe tènnere nudha, ca su chi serbit sèmpere 
        e totu intrea est sa passiéntzia de fàere su chi andhat 
        bene, ca custu arrechedet a donniunu de noso totu intrea e manna sa capacidade 
        de sighire in calesiògiat tempus de s'istória, est sa passiéntzia 
        de s'inteligéntzia e méngius capacidades morales, culturales 
        e políticas po fàere is cosas comente andhant bene o podent 
        èssere prus giustas. 
        Pentzo chi solu una dose manna de mandronia mentale nosi potzat cumbínchere 
        chi Procurad'e moderare faet a dhu propònnere coment'e 
        innu natzionale.  
        E tocat fintzes a fàere unu cunsideru. Procurad'e moderare 
        si cantat a sonu de dillu, de ballu. E chi su ballu pragat a is Sardos 
        giai est seguru (ndhe sonant a deghinas!). Ma a no si cumprèndhere 
        si seus cantandho unu motivu sériu (e mancari de una seriedade 
        prexada, comente depet èssere) o ispassiandhosi in divertera, no 
        mi paret de gente chi faet cosas in su sériu candho tocat a èssere 
        sérios, e sa prima seriedade dha depeus tènnere cun noso 
        etotu. 
      c) Meda prus dignitosu 
        e de aprétziu est Pàtria amada de Benito Saba (premiau 
        in Otzieri su 2009), siat po is cuncetos chi narat e siat ca no est tanti 
        longu (ma custu puru est de 8 pesadas, prus sa chi iat a dèpere 
        èssere, creo, s'arretroga). Fatzo solu calecuna osservatzione: 
        dh'at iscritu in chimbe o ses foedhadas diferentes, cosa chi no giaet 
        própriu s'idea de unidade de is Sardos, ca est male po noso si 
        no curreus a nosi cunsiderare Sardos de totu sa Sardigna e de totu sa 
        limba sarda a su puntu chi dónnia foedhada dha depeus cunsiderare 
        nosta in prenu, a su puntu chi una calesiògiat foedhada nosi arrapresentat 
        in prenu!  
        Coment'e música est cussa etotu de Giovanni Gonella po Cunservet 
        Deus su Re! de Deus nosi ndhe campet, fintzes si is gustos funt gustos, 
        e giai faet a ndhe fàere naschire àteros. 
      S'Innu 
        Fortza paris! 
        Intanti, is testos chi apo numenau dhos podeis agatare totu in internèt 
        e po cussu innoghe pòngio solu su testu de Fortza paris! 
        Custu est naschiu su 1985 candho dh'iat cumpostu sa música su Maistu 
        Ennio Camedda e deasi dh'apo pubblicau su 1991 in su libberedhu meu Po 
        chi líbbera torres e sias!, is poesias de su tzacu, de su 
        fele, o chi deasi podent pàrrere si no ischeus cumprèndhere 
        totu su sensu de su chi ligeus. 
        S'idea de ndhe fàere un'innu natzionale est créschia apustis 
        a pagu a pagu e una parte de su testu dh'apo cambiada gràtzias 
        a sa crítiga de Bachis Bandhinu. E in custa versione dh'at iscoberta 
        giustu giustu un'annu a como su Maistu cumposidore Mariano Garau chi dhi 
        at cumpostu sa música chi tenet como. E issu etotu si est interessau 
        no solu a preparare su Coro Polifónicu de Iglésias chi dirigit, 
        ma a cricare fintzes àteros Coros – su de Arbus de sa Maista 
        Anna Maria Dessí e cussu de Sedhori de su Maistu Antoni Pittau 
        – po dha fàere cantare, e at cricau un'àteru Maistu, 
        su Diretore de sa Bandha musicale de Arbus, Giuanni Foddai, po dhi fàere 
        adatare sa música po dha sonare sa Bandha. E deosi est como s'Innu 
        de sa natzione fatu a CD chi giaeus in donu a is invitaos in sa presentada 
        chi aus a fàere a metade de abrile. 
        Lasso a totu is chi ligent e intendhent su cunsideru apitzu de su testu 
        (dónnia foedhu meu iat a èssere de parte), e apitzu de sa 
        música chi deo aprétzio meda, e méngius puru comente 
        dha sonat sa Bandha, e aprétzio meda comente dhu cantant is Coros 
        chi si funt preparaos po dha registrare e fàere su CD. 
        At a èssere Fortza paris! s'innu natzionale de is Sardos? 
        Po s'idea de is Autores est unu sèmene de istima e de unidade betau 
        in sa terra bona de is Sardos, cunvintos chi is Sardos teneus is capacidades 
        puru de dh'ischire coltivare po giare totu su méngius frutu. 
        Ma a dónnia modu is Sardos depeus ischire fàere abberu un'isfortzu 
        mannu po arrennèscere a cantare prexaos cun s'isperàntzia 
        chi sola tenet sensu, cussa de èssere unu pópulu uniu, cuncordu 
        ifatu de sa bandhera nosta chi nosi unit e no de sa bandhera istràngia 
        chi s'ispratzit, si depeus ichire istimare e iscabbúllere de su 
        domíniu e de unu muntone de males chi naschent de su èssere 
        unu pópulu e una terra oe in manos angenas, po istare in terra 
        nosta, e impare a totu is àteros pópulos in su mundhu, coment'e 
        pópulu líbberu e responsàbbile, cun totu sa dignidade 
        e is cunditziones económicas e sociales chi dhi pertocant de diritu 
        e de dovere, ca no si cumprendhet poite is Sardos de oe iaus a dèpere 
        èssere prus pagu abbistos e balentes de is Sardos de s'antigóriu 
        chi ant ischípiu fàere una civiltade de grandhe valore (nuràgica 
        e giudicale), o poite iaus a dèpere èssere prus pagu abbistos 
        e balentes de àteros pópulos líbberos e in cunditziones 
        méngius de noso cun totu chi funt prus piticos de su nostu e fortzis 
        mancu tenent risorsas prus de sa Sardigna.  
        Is Sardos no depeus prus abbasciare sa conca prenos de avilimentu! Noso 
        depeus coltivare un'ideale giustu e necessàriu, cambiare ideas 
        e mescamente cumportamentos po èssere gente! 
        Mario Puddu 
      http://www.youtube.com/watch?v=NGKqd65hpPQ 
         
        
        S'Innu 
        de sa Natzione 
  |